Οἱ θεολογικές συζητήσεις στή Σύνοδο – Προσθήκη γιά τήν ἀλήθεια. Ἡ δόξα καί τό δράμα τοῦ Γρηγορίου

Σέ κλίμα εὐφορίας ἄρχισε ἡ Σύνοδος τίς κανονικές ἐργασίες. Παρόν βέβαια, καί ὁ Γρηγόριος. Μέ καταβλημένο τό σῶμα καί ὄρθιο τό πνεῦμα. Πρῶτο μέλημα, πρῶτο καθῆκον, ἡ συμπλήρωση τοῦ Συμβόλου τῆς πίστης, τοῦ Πιστεύω, πού εἶχε παραδώσει ἡ Α΄ Οἰκουμενική Σύνοδος, τῆς Νίκαιας, τό 325. Τότε ἡ αἵρεση τοῦ Ἀρείου ἀνάγκασε τούς ἐπισκόπους νά συμπληρώσουνε τό ὑπάρχον Σύμβολο, κυρίως, μέ τήν ὁμολογία ὅτι ὁ Υἱός εἶναι ὁμοούσιος μέ τόν Πατέρα. Τώρα οἱ παραφυάδες τοῦ ἀρειανισμοῦ ἀναγκάζανε τούς θεολόγους πατέρες τῆς Ἐκκλησίας νά προσθέσουνε στό Σύμβολο τῆς πίστης, ἐκτός ἄλλων, κάτι πού νά

δηλώνει ὅτι καί τό ἅγιο Πνεῦμα ἔχει τή φύση τοῦ Πατέρα καί τοῦ Υἱοῦ. Ἀλλά, προσθέτοντας οἱ Πατέρες δέν ἀλλάζανε τό Σύμβολο τῆς πίστης, μόνο τό αὐξάνανε. Δέν εἶχε μέσα του κάτι σφαλερό ἤ λανθασμένο, γιά νά τό ἀλλάξουνε ἤ νά τό διορθώσουνε. Τό Σύμβολο τῆς Νίκαιας ἤτανε ὀρθό καί ἱερό. Δήλωνε τήν ἀλήθεια. Τώρα, στήν Κωνσταντινούπολη, τό Μάη τοῦ 381, οἱ θεολόγοι ἁπλῶς προσθέσανε δήλωση τῆς ἴδιας τῆς ἀλήθειας. Ἐνῶ δηλαδή στή Νίκαια εἴχαμε δήλωση γιά τήν ὁμοουσιότητα καί τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Φυσικά, θά ἤτανε κακοδοξία κι αἵρεση, ἄν ἡ νέα δήλωση ἀντιστρατευότανε, ἄν δέ συμφωνοῦσε, μέ τή δήλωση τῆς ἀλήθειας, πού εἴχαμε στό Σύμβολο τῆς Νίκαιας καί στήν ὅλη Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας. Κάτι τέτοιο κάνουνε οἱ αἱρετικοί, μέ τίς νέες διδασκαλίες τους, πού ἀποτελοῦνε συνέχεια καί προσθήκη τήν ὑπάρχουσα διδασκαλία. Οἱ αἱρετικοί μέ τίς διδασκαλίες τους ἀνατρέπουνε πάντοτε κάτι ἀπό τήν Παράδοση καί τή διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας.

Ἡ Ἐκκλησία μας, μάλιστα, πού ἔχει πολλές συνόδους, χαρακτήρισε Οἰκουμενικές μόνο ἐκεῖνες πού, μέ το φωτισμό τοῦ ἁγίου Πνεύματος, προσθέσανε δήλωση τῆς θείας ἀλήθειας. Ὅπως τῆς Νίκαιας τό 325 καί τῆς Κωνσταντινούπολης, τώρα, τό Μάη τοῦ 381. Οἱ ἄλλες σύνοδοι εἶναι καλές καί χρήσιμες, ἀλλά λύνανε προβλήματα δευτερεύοντα, εὐταξίας, διαποίμανσης κ.λ.π.

Ὁ Γρηγόριος ἔπαιξε κι ἐδῶ πρωτεύοντα ρόλο. Ἕνα χρόνο μετά τή Σύνοδο τούτη, στήν Ἐπιστολή του 102, 1 (Πρός Κληδόνιον) ἀπαντάει στίς κατηγορίες τῶν στενοκέφαλων συντηρητικῶν, πού ἰσχυρίζονταν ὅτι στή Σύνοδο τοῦ 381 οἱ πατέρες ἀλλάξανε τήν πίστη τῆς Νίκαιας. Καί τούς λέει:

-Ὄχι, δέν ἔχετε δίκαιο. Στή Σύνοδο τῆς Κωνσταντινούπολης δέν ἀλλάξαμε τήν πίστη τῆς Νίκαιας. Αὐτήν ἀποδεχόμαστε καί αὐτήν κρατᾶμε καί θά κρατᾶμε. Αὐτό πού κάναμε ἤτανε προσθήκη δηλώσεως γιά τήν ἀλήθεια τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Ἡ δήλωση αὐτή ἔλειπε ἀπό τό Σύμβολο τῆς Νίκαιας. Κι ἔλειπε, δέν τήν ἔκαναν τότε οἱ ἅγιοι ἐκεῖνοι Πατέρες, γιατί δέν εἶχε προκύψει τέτοιο πρόβλημα. Ἅν εἶχε προκύψει, τό ἴδιο τό ἅγιο Πνεῦμα θά τούς εἶχε φωτίσει νά κάνουνε δήλωση κι αὐτῆς τῆς ἀλήθειας.

Ἡ δόξα καί τό δράμα τοῦ Γρηγορίου (σελ.251-252)

Οἱ θεολογικές συζητήσεις συνεχίζονταν. Αὐτές ἀποτελέσανε τή δόξα μά καί τό δράμα τοῦ Γρηγορίου. Τή δόξα του, γιατί πέτυχε, μέ τή συμπαράσταση λίγων, νά πείσει γιά τή συμπλήρωση τοῦ Συμβόλου τῆς πίστης. Κι ἐπίσης, γιατί τούς ἀνέλυσε καί τούς ἔπεισε νά δεχτοῦνε τή σαφή διάκριση μιᾶς φύσης στό Θεό καί τριῶν ὑποστάσεων. Τό δράμα του ὀφειλότανε στό ὅτι οἱ περισσότεροι συνεπίσκοποί του δέν τόν καταλάβαιναν.

Οἱ πολλοί σύνεδροι ἀκούγανε τίς θεολογικές του ἀναλύσεις καί νομίζανε ὅτι ἀκοῦνε κινέζικα. Λίγοι μόνοι εἴχανε θεολογική κατάρτιση. Οἱ ἄλλοι βασανίζονταν ἀπό ἄγνοια καί βασανίζανε καί τούς ἄλλους. Καί ἡ ἄγνοιά τους αὐτή, μαζί μέ τή μικρότητα καί τήν ἔλλειψη πνευματικῆς ζωῆς, τούς εἶχε ὁδηγήσει τίς προηγούμενες δεκαετίες σέ συμβιβασμούς καί ἀλλαξοπιστίες.

Στά χρόνια δηλαδή πού ἐπικρατούσανε οἱ ἀρειανοί, μερικά ἀπό τά σημερινά μέλη τῆς Συνόδου εἴχανε δεχτεῖ πότε τή μιά καί πότε τήν ἄλλη ἀρειανική κακοδοξία. Ὅπου κάθε φορά φυσοῦσε ἰσχυρός ἄνεμος. Κι ἄς ἤτανε ἄνεμος πού ξεκίναγε ἀπό τήν αἵρεση ἤ ἀπό τά κακόδοξα ἀνάκτορα. Τί ἴδιο τούς ἔκανε. Ἀρκεῖ νά διατηρούσανε τίς θέσεις τους, νά μήν πέφτανε στη δυσμένεια τῶν ἰσχυρῶν καί ἀρχίζανε διωγμοί. Δέν εἴχανε πνευμόνια πνευματικά, ν’ ἀντέξουνε κακουχίες γιά τήν πίστη τους. Ἔπειτα, ὅπως τά διηγεῖται καί ὁ ἴδιος ὁ Γρηγόριος, οἱ δυστυχεῖς αὐτοί κληρικοί δέν καταλάβαιναν τή θεολογική συνέπεια τῆς ἀποδοχῆς ἀρειανικῶν κακοδοξιῶν καί τῆς ἀπόρριψης τῆς ὀρθόδοξης πίστης. Γι’ αὐτό κι ὅλα τοῦτα τούς ἦταν εὔκολα.

Καί πῶς νά τά καταλάβουν, ἀφοῦ πολλοί τους γίνανε ἀπό πραματευτάδες ἐπίσκοποι, ἀπό μοῦτσοι κληρικοί, ἀπό γεωργοί καί μεταπράτες δάσκαλοι καί ὁδηγοί ψυχῶν! Ὅλα κανείς μποροῦσε νά τά περιμένει ἀπ’ αὐτούς. Τό κακό εἶναι ὅτι ἔκαναν πολλά στό Γρηγόριο, πού δέν τά ἄντεχε ἡ εὐαισθησία του. Νά ὅμως πού ὁ Θεός φροντίζει γιά τήν Ἐκκλησία του. Ὅσο καιρό πάλευε ὁ Γρηγόριος γιά τήν ἀλήθεια, νά δείξει τὴν ἀλήθεια καί νά τήν διατυπώσει κατάλληλα, ἄντεχε τίς ἐπιθέσεις καί τίς ἀνοησίες τῶν κακότροπων καί ἀνόητων. Συνέχιζε τήν προσπάθειά του κι ἔτσι κατέληξε ἡ Σύνοδος στά δογματικοθεολογικά της κείμενα. Ὅταν ὅμως, ἀργότερα, οἱ ἐναντίον του ἐπιθέσεις σχετίζονταν μέ τό θρόνο καί τά προσωπικά του θέματα, τότε ἔχασε τό κουράγιο του. Τότε δέν ὑπῆρχε ἀπόλυτη ἀνάγκη νά τόν βοηθήσει ὁ Θεός, ὁπότε ὁ Γρηγόριος ἐγκατέλειψε θρόνους, προεδρία, τιμές καί δόξες. 

Ὁ πληγωμένος Ἀετός (Γρηγόριος ὁ Θεολόγος)

(ἀφηγηματικὴ Βιογραφία)

    (σελ.249-252)

  Στυλιανοῦ Γ. Παπαδοπούλου Καθηγητή Πανεπιστημίου

Ἔκδοση Δ΄

Ἀποστολική διακονία

εδώ το προηγούμενο