Ομιλία για την Κυριακή της Ορθοδοξίας

 

Νικόλαος Γεωργαντώνης

Θεολόγος, Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Θεολογίας ΕΚΠΑ (Εκκλ. Γραμματεία από τον Θ’ Αιώνα)

Με τη βοήθεια του Θεού, έχουμε διανύσει ήδη μια εβδομάδα της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Με άσκηση, νηστεία και προσευχή έχουμε εισέλθει στο στάδιο της μετανοίας. Αυτή η ευλογημένη περίοδος έχει ορισμένους σταθμούς που έχουνε ως σκοπό την πνευματική μας ενίσχυση.

Ο πρώτος σταθμός της Αγίας Τεσσαρακοστής είναι η Κυριακή της Ορθοδοξίας. Είναι μια πολύ σημαντική εορτή για την Ορθόδοξη Εκκλησία μας, διότι εορτάζουμε την αναστήλωση των ιερών εικόνων. Για εκατόν είκοσι χρόνια η Εκκλησία δοκιμάστηκε με την αίρεση της Εικονομαχίας (Η’ αι.). Αυτή η μεγάλη δοκιμασία τελείωσε οριστικά με την Αναστήλωση των Ιερών Εικόνων από την Βασίλισσα Θεοδώρα και τον υιό της, Μιχαήλ το 843 μ.Χ. Η εικονομαχία όμως επαναλαμβάνετε όποτε εμείς δεν ακολουθούμε το «κατ’εικόνα της εικόνας του Θεού»[1]. Όταν υβρίζουμε το πρόσωπο του Θεού, της Παναγίας, των Αγίων, όταν δεν ακολουθούμε το δόγμα της πίστεως μας αλλά το προσαρμόζουμε στα μέτρα μας γινόμαστε εικονομάχοι. Η ενασχόληση μας με τα κοσμικά (πέρα από τα απαιτούμενα της βιοτής μας) όπως τα αποκρεάτικα γλέντια, η άσκοπη και πολύωρη χρήση της τηλεόρασης και των κοινωνικών δικτύων μας οδηγούν μακριά από τον δρόμο του Θεού.

Ακούουμε στην σημερινή ευαγγελική περικοπή, τον Φίλιππο να λέει στον Ναθαναήλ, «ὃν ἔγραψε Μωϋσῆς ἐν τῷ νόμῳ καὶ οἱ προφῆται, εὑρήκαμεν, Ἰησοῦν τὸν υἱὸν τοῦ Ἰωσὴφ τὸν ἀπὸ Ναζαρέτ. καὶ εἶπεν αὐτῷ Ναθαναήλ· ἐκ Ναζαρὲτ δύναταί τι ἀγαθὸν εἶναι; λέγει αὐτῷ Φίλιππος· ἔρχου καὶ ἴδε.»[2]. Αυτό το «ἔρχου καὶ ἴδε» είναι πολύ σημαντικό στη ζωή μας. Καλούμαστε όλοι να έρθουμε στην ενορία μας και να δούμε «βιώσουμε» τα Μυστήρια της Εκκλησίας και σημαντικότερα, την Θεία Ευχαριστία. Και όχι μόνο να τα ακούσουμε εμείς αλλά να τα μεταφέρουμε και σε άλλους καλοπροαίρετους ανθρώπους ώστε να ωφεληθούν και να βρούν τη σωτηρία τους[3]. Καλούμαστε να κηρύσσουμε το Ευαγγέλιο του Χριστού σε όλους τους ανθρώπους για να Τον γνωρίσουν. Με αυτό τον τρόπο, όχι μόνο εμείς αλλά και όλοι οι πιστοί, εισέρχονται στην οδό της Σωτηρίας που αποκτάται μόνο μέσω της οδού της Μετανοίας.

Μόλις πήγε ο Ναθαναήλ στον Ιησού Χριστό, αμέσως ο Χριστός του αποκρίθηκε, «ἴδε ἀληθῶς Ἰσραηλίτης ἐν ᾧ δόλος οὐκ ἔστι.»[4]. Είδε ότι Τον πλησίασε ένας Ισραηλίτης που δεν είχε πονηρία στη καρδιά του. Πολλές φορές, εμείς πλησιάζουμε τον Θεό όχι από πραγματική αγάπη ή σεβασμό αλλά ζητώντας κάποιο αντάλλαγμα. Μπορεί να υπάρχει και ο τρόμος που μας αναγκάζει να πηγαίνουμε στην εκκλησία. Δυστυχώς όμως, εαν δεν πηγαίνουμε στην εκκλησία με την θέληση μας και από αγάπη, δεν εισπράττουμε τίποτα. Μια απλή «επίσκεψη» στον ναό ανάβοντας ένα κεράκι και φεύγοντας δεν μας ωφελεί. Πολύ θεάρεστο να ανάβουμε το κεράκι μας όταν εισερχόμαστε στον ναό και να προσευχόμαστε αλλά πρέπει να έχουμε κατά νού ότι ωφελούμαστε πολύ περισσότερο όταν παραμένουμε στην ακολουθία (όταν τελείται και εφόσον δεν έχουμε μια επείγουσα εργασία) συμμετέχοντας ενεργά. Είναι μια καλή αρχή που ορθό είναι να χτίσουμε πάνω σε αυτή τη πράξη. Η συμμετοχή μας στις ακολουθίες της Μεγάλης Τεσσαρακοστής (και γενικά όλου του έτους) βοηθούν στην πνευματική μας προκοπή.

Ο Ναθαναήλ έκπληκτος ρωτά τον Κύριο, «πόθεν με γινώσκεις;»[5]. Αν και είχε ακούσει από τον Φίλιππο ότι είχαν βρεί Αυτόν που είχε γράψει ο Μωυσής δεν μπορούσε να το συλλάβει ο νούς του. Απαντά ο Ιησούς Χριστός, «πρὸ τοῦ σε Φίλιππον φωνῆσαι, ὄντα ὑπὸ τὴν συκῆν εἶδόν σε.»[6]. Αυτός ο λόγος κάνει τον Ναθαναήλ να πιστέψει στον Χριστό και να τον ακολουθήσει λέγοντας, «ῥαββί, σὺ εἶ ὁ υἱὸς τοῦ Θεοῦ, σὺ εἶ ὁ βασιλεὺς τοῦ Ἰσραήλ.»[7]. Ένας και μόνο λόγος τον έκανε να πιστέψει στον Χριστό. Για αυτό δεν πρέπει να αναζητούμε κάποιο θαύμα για να πιστέψουμε αλλά μέσα από τη βίωση της Ορθοδόξου πίστεως να δοθούμε ολοκληρωτικά στο θέλημα του Θεού. Να μελετάμε την Αγ. Γραφή και τους Πατέρες της Εκκλησίας μας για να μαθαίνουμε καλύτερα τι πιστεύουμε.

Ο Θεός γνωρίζει τα πάντα για εμάς χωρίς να καταργεί την ελευθερία μας. Περιμένει να Τον πλησιάσουμε εμείς με την ειλικρινή μετάνοια μας που μέσω αυτής γίνεται η «αναστήλωσι της εικόνος του Θεού»[8]. Το προαπαιτούμενο γνώρισμα όμως για να υπάρχει αληθινή μετάνοια είναι η Ταπείνωση[9]. Όποιος δεν έχει πραγματική ταπείνωση, φτάνει σε δύσκολες καταστάσεις όπως καινοτομίες, πλάνες και αιρέσεις. Αυτό ακριβώς έπαθαν οι Εικονομάχοι, δημιουργώντας δική τους παράδοση[10]. Δεν είχαν ταπείνωση αλλά ούτε το γενικό Ορθόδοξο φρόνημα, κάτι που τους οδήγησε αρχικά σε καινοτομίες και τελικώς σε αίρεση. Δεν λειτούργησαν Θεοκεντρικώς όπως όλη η Ορθόδοξη Εκκλησία αλλά Ανθρωποκεντρικώς όπως όλοι οι Αιρετικοί που αναδείχτηκαν άνα τους αιώνες[11].

Μπορεί μερικοί να μην καταλαβαίνουν τη σημασία των ιερών εικόνων για τη σωτηρία μας αλλά και αυτό το θέμα ενυπάρχει ως μια σημαντική πτυχή της ζωής μας. Ο Κύριος Ιησούς Χριστός έλαβε την ανθρώπινη σάρκα, διατηρώντας ακέραιες τις δύο φύσεις Του. Αυτό το δόγμα, εικονίζεται με το πρόσωπο του Ιησού Χριστού στην πλούσια εικονογραφική μας παράδοση. Παραχαράζοντας αυτό (και κάθε δόγμα της Ορθοδόξου Χριστιανικής Εκκλησίας), οδηγούμαστε σε αίρεση και αποκοβόμαστε από το Σώμα της Εκκλησίας. Ότι έχει να κάνει με την πίστη μας, έχει ύψιστη σημασία όπως βεβαιώνεται αυτό από τους Αγ. Πατέρες[12]. Ένα κομμάτι να αλλάξει, όσο απειροελάχιστο και αν φαίνεται, διαβρώνει όλο το κομμάτι[13].

Το δηλητήριο της πλάνης δεν είναι πάντα ολοφάνερο αλλά πολλές φορές κρύβεται εντός ενός γλυκού περιτυλίγματος που επιφέρει μεγαλύτερη ζημιά[14]. Εκεί χρειάζεται να έχουμε μεγάλη προσοχή και όχι εφησυχασμό, που με την βοήθεια του πνευματικού μας και του πνευματικού μας αγώνα, να μείνουμε κοντά στον Χριστό.

Σε ένα κόσμο γεμάτο «εικόνες», πολλές από αυτές οδηγούν τον άνθρωπο σε διάφορες αμαρτίες, όπου βλέπουμε δυστυχώς το κατάντημα του ανθρώπου χωρίς Θεό. Ευτυχώς όμως, δεν έχουνε το ίδιο αποτέλεσμα όλες οι «Εικόνες». Όπως έλεγε ο μακαριστός Γέροντας Γεώργιος Καψάνης, «Ένας ο οποίος δεν βλέπει αισχρές και ελεεινές εικόνες, αλλά βλέπει τις Εικόνες του Χριστού, της Παναγίας, των Αγίων, σιγά-σιγά γίνεται και αυτός άγιος. Και γίνεται κατ’εικόνα της Εικόνος του Θεού.»[15] Το έργο του κάθε Χριστιανού είναι να γίνει πιστό αντίγραφο της Εικόνας που είναι ο Χριστός. Αυτή η προσπάθεια, προφυλάσσει τον πιστό από την αμαρτία.

Συνεπώς, προσκυνούμε (τιμούμε) τις εικόνες[16] για να ομοιάσουμε σε αυτά τα πρόσωπα που έφτασαν στη θέωση και αποστρεφόμαστε τις διάφορες, άσχημες εικόνες που κάνουν το ακριβώς αντίθετο. Καλό να προσέχουμε τι βλέπουμε, ιδιαιτέρως η νεολαία μας, ώστε να προφυλαχτεί από τις διάφορες αμαρτίες που μπορεί να προκληθούν από την προβολή αισχρών εικόνων. Ιδιαιτέρως κατά την περίοδο της Τεσσαρακοστής, ας κλείσουμε την τηλεόραση, ας λιγοστέψουμε τον χρόνο μας στα κοινωνικά δίκτυα και το ίντερνετ και να επικεντρωθούμε περισσότερο στην προσευχή και τη μελέτη. Και έτσι, με αυτό τον τρόπο, θα μπορέσουμε να γευτούμε την Αιώνια Ζωή. Αμήν!!!

---

[1] Αρχ. Γεωργίου Καψάνη, «Ομιλίες σε εορτές του Τριωδίου και περί των Αρετών (των Ετών 1981 – 1991)», Τόμος Γ’, Εκδ. Ι.Μ. Γρηγορίου, 2017, σ. 121.

[2] Ιω. Α’, 46 – 47.

[3] Αρχ. Γεωργίου Καψάνη, «Ομιλίες σε εορτές του Τριωδίου (των Ετών 2006 – 2014)», Τόμος Η’, Εκδ. Ι.Μ. Γρηγορίου, 2022, σ. 78.

[4] Ιω. Α’, 48.

[5] Ιω. Α’, 49.

[6] Ο.π.

[7] Ο.π., 50.

[8] Αρχ. Γεωργίου Καψάνη, «Ομιλίες σε εορτές του Τριωδίου και περί των Αρετών (των Ετών 1981 – 1991)», σ. 122.

[9] Ο.π., σ. 128.

[10] Ο.π. σ. 127.

[11] Ο.π.

[12] Αρχ. Γεωργίου Καψάνη, «Ομιλίες σε εορτές του Τριωδίου (των Ετών 1992 – 2005)», Τόμος Ζ’, Εκδ. Ι.Μ. Γρηγορίου, 2021, σ. 105.

[13] Αγ. Ιωάννης Χρυσόστομος, «Υπόμνημα είς την προς Γαλάτας επιστολήν», PG 61, 622.

[14] Αρχ. Γεωργίου Καψάνη, «Ομιλίες σε εορτές του Τριωδίου (των Ετών 1992 – 2005)», σ. 108.

[15] Αρχ. Γεωργίου Καψάνη, «Ομιλίες σε εορτές του Τριωδίου (των Ετών 2006 – 2014)»,  σ. 69

[16] Μ. Βασιλείου, «Περί Αγίου Πνεύματος», ΕΠΕ, Θεσσαλονίκη 1974, Τ. 10, σ. 402.