Αρχιεπίσκοπος Μπογιάρσκ :“Έχουμε να κάνουμε με ένα σύστημα ψεύδους και αλλοίωσης των εννοιών που έχει επιβληθεί στον ελληνικό κόσμο από τους σχισματικούς αναφορικά με το ουκρανικό εκκλησιαστικό ζήτημα”

Συζήτηση με τον αρχιεπίσκοπο Μπογιάρσκ κ.κ.Θεοδόσιο (Σνιγκιριόβ)

Διάκονος Σέργιος Γκερούκ

Στην αρχή της συζήτησής μας με τον Σεβασμιώτατο κ.Θεοδόσιο (Σνιγκιριόβ), Αρχιεπίσκοπο Μπογιάρσκ, έναν από τους εκπροσώπους – σχολιαστές της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, ξεφυλλίζουμε τη συλλογή εκκλησιαστικών περιοδικών για το έτος 1992, όπου γίνεται λόγος για γεγονότα που ξετυλίγονταν 27 χρόνια πριν. Ο Μακαριστός Μητροπολίτης Κιέβου και πάσης Ουκρανίας κ.κ.Βλαδίμηρος (Σαμποντάν; † 2014) είχε εκλεγεί Προκαθήμενος της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στην ιστορική Σύνοδο του Χάρκοβ (το Μάϊο του 1992). Όταν πήγε στο Κίεβο, στις 10 Ιουνίου του 1992, στην Μητρόπολη έφτασαν συγχαρητήρια τηλεγραφήματα – επιστολές των αρχηγών όλων των Τοπικών Εκκλησιών, συμπεριλανβανομένης και της Εκκλησίας της Κωνσταντινούπολης και της Ελλάδας. Σε αυτά σημειώνονταν η αναγνώριση της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, ως μοναδικής κανονικής και αυτόνομης ως προς το αυτοδιοίκητο, στο έδαφος του νεοσύστατου κράτους της Ουκρανίας. 

Τα κείμενα των εγγράφων αυτών δημοσιεύτηκαν στα επίσημα έντυπα της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας: στην “Εκκλησιαστική Ορθόδοξη Εφημερίδα” και στο περιοδικό “Αγγελιοφόρος της Ουκρανίας”. Μετά από αυτό, οι Προκαθήμενοι των Εκκλησιών Κωνσταντινούπολης και Ελλάδας, πολύ συχνά συμμετείχαν στους Εκκλησιαστικούς εορτασμούς της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, στο λόφο του Βλαδιμήρ και στη Λαύρα των Σπηλαίων του Κιέβου κατά την ημέρα της Βάπτισης των Ρώσων. Δεν ηταν λίγες οι φορές που δήλωσαν ότι κατακρίνουν το σχίσμα που είχε επιχειρήσει ο πρώην Μητροπολίτης κ.Φιλάρετος. Αυτό το επιβεβαιώνουν δημοσιευμένες επιστολές των Εκκλησιών αυτών, ρεπορτάζ, ανακοινώσεις και άλλα.

Αρχιεπίσκοπος κ.Θεοδόσιος (Σνιγκιριόβ)

– Σεβασμιώτατε, πως μπορούμε να εξηγήσουμε μια τέτοια αντίφαση στην επίσημη στάση της Εκκλησίας Κωνσταντινούπολης και της Ελλάδας; Ως γνωστόν, η Ορθόδοξη Εκκλησάις της Ελλάδας στην τελευταία Σύνοδο είχε δηλώσει ότι αναγνωρίζει το “Ουκρανικό Αυτοκέφαλο” και το δικαίωμα του Πατριάρχη Κωνσταντινούπολης να το παραχωρεί μονοπροσώπως. Παρά ταύτα, στο κείμενο των αποφάσεων της Συνόδου της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ελλάδας η λεγόμενη “Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας (OCU)”, δεν αναφέρεται καθόλου. Κάνει λόγο μόνο για αναγνώριση κάποιας “Αυτοκεφαλίας”. Τι χειρισμός είναι αυτός?

Σ αυτή την περίπτωση έχουμε ένα κλασικό παράδειγμα αλλοίωσης εννοιών για να παραπληνήσουν τους πιστούς του Ελλαδικού κόσμου. Γενικώς, ο εχθρός του ανθρώπινου γένους πάντα καταφεύγει στην αλλοίωση εννοιών, τη διαστρέβλωσή τους με σκοπό την παραπλάνηση. Στον Ακάθιστο Ύμνο προς την Υπεραγία Θεοτόκο συναντάμε λέξεις που απευθύνονται στη Μητέρα του Θεού, όπως: “Χαίρε, η τον φθορέα των φρενών καταργούσα”. Ο φθορέας των φρενών, δηλαδή αυτός που φθείρει τις έννοιες, και τις υποκαθιστά, είναι ο διάβολος, ο ανέκαθεν ψέυτης. Σε αυτή την περίπτωση, έχει επιβληθεί στη Σύνοδο των επισκόπων της Ελλάδας από το Φανάρι σύστημα ψεύδους και αλλοίωσης εννοιών αναφορικά με το Ουκρανικό εκκλησιαστικό ζήτημα, σχεδιασμένο από τους σχισματικούς ουκρανούς. Και πολλοί, κατά πως φαίνεται, πίστεψαν αυτό το σύστημα και το δέχτηκαν.

Η παραπλάνηση και αλλοίωση εννοιών δεν έγκειται στο ότι το Αυτοκέφαλο είναι το κύριο ζήτημα στον ουκρανικό “φάκελο”. Η οξύτητα του ζητήματος τώρα δεν εντοπίζεται στο ερώτημα από ποιόν, πως και με ποιούς όρους αυτό το αυτοκέφαλο μπορεί να χορηγείται. Αυτά είναι δευτερεύοντα ζητήματα τα οποία μπορούμε να συζητάμε και τα οποία έχουν συζητηθεί στο πλαίσιο των διορθόδοξων σχέσεων. Το πρόβλημα – κλειδί που προξένησε τη ρήξη και απειλεί την Ορθόδοξία με ανεπανόρθωτο σχίσμα είναι η αντικανονική επισημοποίηση του σχίσματος Φιλάρετου, η αναγνώριση των λαϊκών ως επισκόπων και τα συλλείτουργα μαζί τους, η αναγνώριση της παραεκκλησιαστικής πολιτικοποιημένης δομής, παράλληλης με την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία που είναι η Εκκλησία της Ουκρανίας. Το δεύτερο σημαντικότερο ζήτημα στα όρια της αίρεσης είναι η βατικανοποίηση του Φαναρίου και η εισβολή του στη ξένη κανονική περιοχή, πράγμα που προκάλεσε τους διωγμούς πιστών της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Αυτά είναι τα πραγματικά προβλήματα, αυτά είναι τα ζητήματα που μπορούν ξανά να διαιρούν την Εκκλησία, όπως χίλια χρόνια πριν.

Και οι επίσκοποι στη Σύνοδο συζητούν για κάποιο δικαίωμα χορήγησης του Αυτοκέφαλου, την ίδια στιγμή που τα ζητήματα αρχών μένουν στη σκιά. Με αποτέλεσμα να έχουμε ένα καταστροφικό ανακοινωθέν. Τρομάζω με τη σκέψη αναφορικά με τις επιπτώσεις που θα προκύψουν από την επιπολαιότητα που επιδεικνύουν πολοί από τους συμμετέχοντες στη Συνόδο της Εκκλησίας της Ελλάδας. Και αυτή την ατζέντα, προφανώς, τους την έχουν επιβάλει από τα έξω. Και βεβαίως, θα μπορούσαν να την αναγνωρίσουν και να την αποτρέψουν. Αλλά δεν το έκαναν.

– Είναι γνωστό ότι δε συμφωνούν με την αναγνώριση της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας όλοι οι ιεράρχες της Εκκλησίας της Ελλάδας όπως και του Πατριαρχέιου της Κωνσταντινούπολης. Τι σημαίνει αυτό, σημαίνει αυτό ότι υπάρχουν τάσεις σχίσματος μέσα σε αυτές τις εκκλησίες?

– Αυτό σημαίνει ότι δεν πρόλαβαν όλοι οι ιεράρχες των Εκκλησιών αυτών να κολλήσουν το μικρόβιο του ανατολικού παπισμού. Άρα και το ψέμα των σχισματικών ουκρανών δεν μπορεί τόσο εύκολα να διεισδύσει στο μυάλο τους. Προκαλεί πνευματικό θαυμασμό το θάρρος ολόκληρης πλειάδας ελλήνων μητροπολιτών, ιερέων, λαϊκών, θεολόγων που υπερασπίζονται το δικαίωμα στην Αλήθεια, παρ'όλη την πίεση ιεραρχών. Η αλήθεια βρίσκεται στην πλευρά τους. Είμαι σίγουρος ότι αυτοί οι ιεράρχεις και λαϊκοί τώρα στα μάτια του Θεού αποτελούν την αληθινή Εκκλησία της Ελλάδας, τη δόξα της και την τιμή της.

Όσον αφορά τη δυνατότητα σχίσματος εντός των Τοπικών Εκκλησιών, ελπίζουμε ότι δε θα φτάσει μέχρι εκεί. Αν και σε περίπτωση που ο Κύριος, με τους τρόπους που γνωρίζει μόνο Αυτός, δε βάλει τέλος στην επίθεση του Πατριάρχη κ.Βαρθολομαίου, και το Φανάρι συνεχίσει συστηματικά να διασπά την Ορθοδοξία, τότε μπορεί να συμβεί οτιδήποτε.

– Σεβασμιώτατε, τι, κατά τη γνώμη σας, μπορούμε να αντιπαραθέσουμε σε αυτά τα φαινόμενα?

– Ας αποφασίσουμε πρώτα τι εννοούμε. Εσείς ρωτάτε τώρα για κανονικό διαχωρισμό ανάμεσα στις ομάδες των Τοπικών Ορθόδοξων Εκκλησιών, και όχι για το σχίσμα στη γραμμή “Ορθοδοξία – Φαναροδοξία”; Μια τέτοια γραμμή, όμως, “Ορθοδοξία – Φαναροδοξία” θα επιφέρει ρήξεις όχι μόνο ανάμεσα στις Εκκλησίες αλλά και μέσα στις ίδιες τις Τοπικές Εκκλησίες. Δηλαδή ανάμεσα σε ασκητές της πίστης, τους ζηλωτές των κανόνων της Ορθοδοξίας από την μία πλευρά, και τους οικουμενιστές, θρησκευτικούς φιλελεύθερους και έλληνες εθνοφυλετιστές, από την άλλη. Και αν, με την επέμβαση και καθοδήγηση από τον Θεό, οι φαναριώτες – νέοι παπιστές δεν έρθουν στο δρόμο της Αληθείας και στην μετάνοια, τότε ένας τέτοιος διχασμός Ορθοδοξίας και “Φαναροδοξίας” είναι πολύ πιθανόν να συμβεί. Δεν είναι πολύ μακριά. Αλλά σε αυτή την περίπτωση η Ορθόδοξη Εκκλησία θα απαλλαγεί από το ξένο στοιχείο, από τις νέες αιρέσεις.

Στην περίπτωση που αναφερόμαστε σε σχίσμα ανάμεσα σε ξεχωριστές Τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες στο πλαίσιο των συνόρων τους, ως συνέπεια της τωρινής διορθόδοξης κατάστασης, θεωρητικά, δυστυχώς, ακόμα και αυτό μπορεί να συμβεί. Και, κρίνοντας ανθρώπινα, η κατάσταση πάει προς τα κει. Αλλά εγώ ελπίζω, ότι ο Κύριος δε θα το επιτρέψει αυτό, αλλιώς στις προφητείες των αγίων, συμπεριλαμβανομένων και των σύγχρονων, θα υπήρχαν πολλές αναφορές για αυτό. Αλλά δεν υπάρχει κάτι τέτοιο. Αντίθετα, οι προφητείες λένε άλλα, που μας δίνουν αισιοδοξία. Πιστεύω ότι ο Κύριος θα διορθώσει την κατάσταση.

– Τι μπορούμε να αντιπαραθέσουμε στη δυνατότητα ενός παγκόσμιου σχίσματος της Ορθοδοξίας;

– Πρώτα από όλα, να εμπιστευόμαστε το Θεό, να προσευχόμαστε σε Αυτόν. Να προσευχόμαστε ειλικρινά, με αναφιλητά. Ας είναι η προσευχή αυτή μικρής διάρκειας αλλά καθημερινή και ειλικρινής. Αν προσευχόμαστε έτσι για την ενότητα, τότε θα μας είναι πολύ δύσκολο να κακολογούμε τους αντιπάλους μας ασταμάτητα. Και αυτό τώρα είναι πολύ σημαντικό. Μπορεί κανείς να κάνει κριτική ως προς τις λανθασμένες τους στάσεις, παρερμηνείες και καταστρεπτικές ενέργειες, αλλά δεν πρέπει να προσβάλλουμε προσωπικά τους ιεράρχες και να υποτιμάμε τις απόψεις, που είναι ιερές για τον ελλαδικό κόσμο, αν δεν είναι αιρέσεις, βέβαια. Δυστυχώς, δεν είναι όλοι οι απολογητές, τόσο από τη δικιά μας όσο και από την άλλη πλευρά, που σέβονται αυτούς τους προφανείς κανόνες αντιπαράθεσης. Καμιά φορά, η αντιπαράθεση φτάνει μέχρι και σε προσωπικές προσβολές και ωμή αγένεια. Αυτό δεν μπορεί να φέρει ειρήνη. Αυτόν τον άνεμο τον φουσκώνει ο διάβολος. Επιπλέον, για τους εκπροσώπους του ανατολικού πολιτισμού, τα προσβλητικά λόγια και οι άκομψες εκφράσεις σημαίνουν πολύ περισσότερο από ό,τι για μας, τους “βόρειους” λαούς. Όταν όλα ηρεμήσουν, θα νιώθουμε πολύ άσχημα για αυτό.

– Μαζί με αυτά που έχουν συμβεί, με τις ενέργειες της Κωνσταντινούπολης, και τώρα και των Αθηνών, αναδύεται μια τάση νέων επαφών του Πατριάρχη κ.Βαρθολομαίου με το Θρόνο της Ρώμης. Επιπλέον, δέχονταν τον αρχηγό των ελληνοκαθολικών ουκρανών. Αυτά δεν έχουν κάποια σχέση με το θέμα του σχίσματος στην Ουκρανία;

– Ο φιλοκαθολικισμός πολλών ιεραρχών που στηρίζουν τώρα τον Πατριάρχη Βαρθολαμαίο στις αντικανονικές του ενέργειες στην Ουκρανία, δεν είναι μυστικό για κανέναν, ούτε σε μας ούτε στην Ελλάδα. Είναι όμως κάτι που πιστοποιεί οργανωμένη και σχεδιασμένη κίνηση “της φιλελεύθερης Ορθοδοξίας” στην αγκαλιά του Πάπα; Δεν ξέρω. Πολλοί θεωρούν ότι είναι έτσι. Σε κάθε περίπτωση, υπάρχει μια τάση που δεν είναι υγιής. Αν είναι σχεδιασμένη ή αν είναι περίπτωση που γίνεται “με κάλεσμα καρδιάς”, δύσκολο να πει κανείς, αλλά υπάρχει, και αυτό είναι προφανές. Και αν για τους ξένους ορθόδοξους ιεράρχες – φιλοκαθολικούς η πορεία προς την ουνία θεωρείται συνειδητοποιημένη και από πολύ καιρό αναμενόμενη, τους δικούς μας σχισματικούς από την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας, αν χρειαστεί, θα τους οδηγήσουν προς τα εκεί με κοντό λουρί, χωρίς να ρωτήσουν τη γνώμη τους.

Για να είναι πιο ξεκάθαρο, συγκρίνετε μεταξύ τους ως προς το διανοητικό και θεολογικό επίπεδο αλλά και ως προς το βαθμό υπόληψης τους ανθρώπους – κλειδιά από την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας και από την Ουκρανική Ελληνο – Καθολική Εκκλησία, για παράδειγμα. Είναι τελείως διαφορετικές φιγούρες. Δε χρησιμοποιούμε εδώ ως μέτρο σύγκρισης ούτε τους εκπροσώπους του Βατικανού ούτε του Φαναρίου, είναι διαστημική η απόσταση. Συμπληρώστε εδώ τη ρηχή συνείδηση της κανονικότητας στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας, την έλλειψη ανεξαρτησίας και την απόλυτη υποταγή στο Φανάρι, το δέος μπροστά στους ευυπόληπτους των ξένων κέντρων, την υπακοή στις κοσμικές εξουσίες. Μπορούμε, άραγε, να υποθέσουμε ότι, όταν χρειαστεί, αυτοί ξαφνικά θα αντιδράσουν σε όλο αυτό και θα σταθούν για να “υπερασπιστούν την Ορθοδοξία”, ότι θα θυσιάσουν τα πάντα για την Αλήθεια; Είναι αμφίβολο. Το πιο πιθανό είναι, να κολυμπήσουν στο ρεύμα των αφεντικών τους. Πολλοί υποθέτουν ότι πάνω σε αυτή τη δομή προγραμματίζεται να “δοκιμαστεί” το πρότζεκτ της νέας ουνίας. Άλλοι νομίζουν ότι αυτή η δομή μπορεί να λειτουργήσει ως εργαλείο σε μεγάλη εκκλησιαστική γεωπολιτική σκακιέρα. Μπορούμε μόνο να υποθέτουμε. Αλλά το ένα είναι σίγουρο, ότι όλο αυτό μπαίνει σε μια τροχιά που τώρα σχεδιάζεται από τους ισχυρούς του κόσμου τούτου για να πολεμήσει την Ορθοδοξία, το τελευταίο προπύργιο της αλήθειας στη Γη.

– Τους πιστούς τους ενδιαφέρει η ερώτηση: μπορούν να επισκέπτονται τους ναούς της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ελλάδας στο εξωτερικό και να επισκέπτονται ναούς της “Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας” στην Ουκρανία μας, να συμμετέχουν στα μυστήρια, στις βαπτίσεις, στους γάμους, στις νεκρώσιμες ακολουθίες;

Για τους ναούς της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας και το ζήτημα το αν έχουν ή όχι Θεία Χάρη τα “μυστήριά” τους, το είχαμε πρόσφατα συζήτησει. Θα αναφερθώ σε αυτό μόνο με δύο λέξεις. Δεν πρέπει να επισκεπτόμαστε αυτούς τους ναούς. Η κατάσταση σε αυτή τη δομή δεν άλλαξε. Εκεί λαϊκοί με ράσα “τελούν μυστήρια”. Η αποστολική διαδοχή, έτσι όπως δεν υπήρχε, συνεχίζει να μην υπάρχει, άρα στα μυστήριά τους δεν υπάρχει και Θεία Χάρη.

Όσον αφορά στην Εκκλησία της Ελλάδας, σύμφωνα με πρόσφατη απόφαση της Ιεράς Συνόδου, διακόπτεται “η προσευχητική και ευχαριστιακή κοινωνία με όσους αρχιερείς της Εκκλησίας της Ελλάδας δέχθηκαν ή θα δεχθούν σε τέτοια κοινωνία εκπροσώπους ουκρανικών μη κανονικών σχισματικών κοινοτήτων”. Επίσης δε δίνουμε την ευλογία μας για προσκυνηματικές εκδρομές σε επαρχίες, οι οποίες ποιμαίνονται από τους ἐν λόγῳ ιεράρχες. Η λίστα με τους αρχιερείς αυτούς και τις επαρχίες τους προετοιμάζεται και θα ανακοινωθεί. Πολύ σοφή και ζυγισμένη απόφαση της Ιεράς Συνόδου.

Εδώ πρέπει να διευκρινίσουμε ότι η διακοπή της ευχαριστιακής κοινωνίας είναι πειθαρχικό μέτρο και σε καμία περίπτωση δε σημαίνει απουσία Θείας Χάριτος στα μυστήρια που τελούνται από τους εν λόγω αρχιερείς στις μητροπόλεις τους. Μιλάω ειδικά για αυτό, επειδή τελευταία στους κύκλους των ορθοδόξων άνοιξε πλατιά συζήτηση για το αν ενεργεί η Χάρις στα μυστήρια που τελούν οι ιεράρχες οι οποίοι αναγνωρίζουν της Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας και για το πως μπορεί κανείς να “κολλήσει” το σχίσμα: αν λειτουργήσει με τον Πατριάρχη κ.Βαρθολομαίο ή αν προσευχηθεί στην ακολουθία όπου μνημονεύτηκε ο Σ.Ντουμένκο (Επιφάνιος) ή με κάποιο άλλο τρόπο...

Αυτό όμως δε λειτουργεί έτσι. Σύμφωνα με την παράδοση και την πρακτική της Ορθόδοξης Εκκλησίας πολλών αιώνων, με το πνεύμα των κανόνων και με βάση προηγούμενα περισταικά της εκκλησιαστικής ιστορίας, το να αξίζεις την κανονική τιμωρία και να την υποστείς δεν είναι το ίδιο. Αν ένας κληρικός δεν καθαιρεθεί, και μόνο το αξίζει, τα μυστήρια που τελεί, ενεργούν. Ακόμα και όταν τολμάει να τα τελεί με αμαρτωλό τρόπο, όντας υπό απαγόρευση (αλλά να μην έχει καθαιρεθεί!). Για αυτό και υπάρχει κανονική καθαίρεση από την ιεροσύνη, πράγμα που βάζει τέλος στις ιερουργίες τέτοιων ανθρώπων. Γι’αυτό και ο Πατριάρχης κ.κ.Βαρθολομαίος, και εννοείται και οι συλλειτουργούντες ιεράρχες και κληρικοί, δεν έχασε τη Χάρη να τελεί τα μυστήρια, ακόμα και όταν λειτουργήσει με το λαϊκό Σέργιο Ντουμένκο (Επιφάνιο). Αν και αμαρταίνει βαριά, και, εννοείται ότι υπόκειται σε Εκκλησιαστικό Δικαστήριο. Αλλά το Δικαστήριο δεν έγινε ακόμα.

Γι’ αυτό η διακοπή της ευχαριστιακής κοινωνίας με το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης συνολικά και με μια σειρά ιεραρχών της Εκκλησίας της Ελλάδας, είναι για μας πειθαρχικό μέτρο, κάτι σαν καραντίνα που μας προστατεύει, για να μην είμαστε εκτεθειμένοι στη δικαιοδοσία των κανόνων και τον κίνδυνο καθαίρεσης. Αυτή η διακοπή δε σημαίνει ότι δεν υπάρχει Θεία Χάρη στα μυστήρια των Ελλήνων ιεραρχών. Όταν αμαρταίνουν, χωρίς να έχουν κατακριθεί από τη Σύνοδο, και να έχουν καθαιρεθεί, τα μυστήριά τους, συμπεριλαμβανομένων των χειροτονιών που τέλεσαν, στην ιστορία θα αναγνωριστούν ως νόμιμα. Άρα, αυτά ισχύουν τώρα και για εμάς. Σε αντίθεση με τα “μυστήρια” της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας, για παράδειγμα, στην οποία διακόπηκε το νήμα της αποστολικής διαδοχής. Έτσι είναι το σύστημα συντεταγμένων που λειτουργεί στην Ορθόδοξη Εκκλησία στη διάρκεια της ιστορίας της. Με αυτό το σύστημα συντεταγμένων πάντα λύνονταν τα δύσκολα ζητήματα θεραπείας των σχισμάτων και η επιστροφή των μετανοούντων που είχαν αποκοπεί από την Εκκλησία, με ιεροσύνη ή χωρίς. Ακριβώς με αυτό το σύστημα συντεταγμένων θα καθαριστούν με τον καιρό “οι στάβλοι του Αυγεία” με τους οποίους τώρα έμπλεξε το Φανάρι, ανακατεύοντας το δίκαιο με το αμαρτωλό, το νόμιμο με το παράνομο.

Με τον αρχιεπίσκοπο κ. Θεοδόσιο (Σνιγκιριόβ) συζητούσε ο διάκονος κ.Σέργιος Γκερούκ - Μετάφραση: Αναστασία Νταβίντοβα

Pravoslavie.ru 10/29/2019 gr.pravoslavie.ru

 

πηγή:  http://aktines.blogspot.com