Ερμηνεία των Ψαλμών (Ψαλμός 31ος) Μέρος β΄

 Του π. Αθανασίου Μυτηλιναίου
Ὁμιλία 4η

Ψαλμός 31ος

Εἶναι γνωστό ὅτι ὁ Δαβίδ εἶχε ἁμαρτήσει. Τό διαβάζουμε στό Β΄ Βασιλειῶν. Εἶχε ἁμαρτήσει πολύ βαριά, καί τό ἁμάρτημά του ἦταν διπλό: φόνος καί μοιχεία. Θά γνωρίζετε ὅτι ὁ Δαβίδ μιά μέρα, ἕνα ἀπογευματάκι καλοκαιρινό, μετά ἀπό τόν ὕπνο, ἀνέβηκε στήν ταράτσα τοῦ παλατιοῦ νά πάρει λίγο ἀέρα, κι ἐκεῖ, ἀπό τό ἀνοικτό μικρό παράθυρο ἑνός λουτροῦ, εἶδε μιά γυναίκα νά κάνει τό μπάνιο της· ἦταν ἡ Βηρσαβεέ, ἡ σύζυγος τοῦ Οὐρίου. Μπῆκε σέ πολύ μεγάλο πειρασμό· ἔστειλε νά τήν καλέσουν στό παλάτι καί ἁμάρτησε μαζί της. Ἤθελε ὅμως τό θέμα αὐτό ὁπωσδήποτε νά μήν τό μάθει ὁ σύζυγός της, καί αὐτό ἦταν πάρα πολύ φυσικό. Ὁ σύζυγός της ἦταν στρατιώτης, καί κάποτε, ὅταν γύριζε στό σπίτι του, τόν κάλεσε ὁ Δαβίδ στό παλάτι, τόν μέθυσε καί προσπαθοῦσε μέ κάθε τρόπο νά τόν κάνει νά μήν πάει στό σπίτι του. Τελικά ὁ Δαβίδ δέν κατάφερε τίποτα νά πετύχει ἀπ’ ὅλη αὐτή τήν ἱστορία, καί μηχανεύθηκε τό ἑξῆς τέχνασμα:

Σέ πόλεμο πού εἶχε μέ κάποιους ἐχθρούς, εἶπε σέ ἕναν ἀξιωματικό: «Θά χτυπήσετε ἕναν πύργο τοῦ τείχους ἐκείνων τῶν ἐχθρῶν ἐκείνης τῆς πόλεως. Θά πᾶτε μπροστά· θά εἶναι καί ὁ Οὐρίας μαζί, σάν στρατιώτης. Θά τραβηχθεῖτε ὅλοι ἐσεῖς πίσω, καί θά μείνει μόνος του αὐτός, γιά νά τόν σκοτώσουν οἱ ἐχθροί». Ἔτσι ἀκριβῶς ἔγινε, καί τόν Οὐρία τόν σκότωσαν. Βλέπετε ὅτι καί ἄνθρωποι πού ἔχουν φόβο Θεοῦ, κάποτε παρεκκλίνουν.
Ὕστερα ἀπό αὐτή τή διπλή ἁμαρτία, πέρασε ἕνας χρόνος, μόνο ἕνας χρόνος. Ὁ Δαβίδ δέν μποροῦσε νά συνέλθει. Τόν τάραζε ἡ συνείδησή του. Εἶχε χάσει τόν ὕπνο του. Τό λέει ἐδῶ μέσα, θά τό δεῖτε, κάνει περιγραφή. Καί σημειῶστε ἀκόμη ὅτι ἔκανε καί ἕνα ἐξώγαμο παιδί μέ τήν Βηρσαβεέ, τό ὁποῖο καί πέθανε. Καί τότε... τότε καταφθάνει ὁ προφήτης Νάθαν! Καί, ἀφοῦ τοῦ εἶπε καί μία παραβολή, τοῦ λέει: «Θά σέ τιμωρήσει ὁ Θεός γι’ αὐτό τό διπλό σου ἁμάρτημα», πού ἐννοεῖται δέν τό ἤξερε κανείς ἄλλος. Καί ὁ Νάθαν τόν ἀποκαλύπτει τόν Δαβίδ... τόν βασιλιά!
Ὁ Δαβίδ δέν ἔτρεξε νά δικαιολογηθεῖ, ἀλλά μετανόησε, καί εἶπε τά θαυμάσια ἐκεῖνα λόγια, μετά τήν ἐπίπληξη τοῦ Νάθαν: «Πράγματι, ἡμάρτηκα τῷ Κυρίῳ!», ἔχω ἁμαρτήσει στόν Κύριο. Καί τότε πῆρε τήν ἀπάντηση ἀπό τόν ἴδιο Προφήτη: «Κύριος παρεβίβασε τὸ ἁμάρτημά σου», ὁ Κύριος σέ συγχώρησε. Κάνει ἐντύπωση ὅτι ἀμέσως μόλις ὁ Δαβίδ εἶπε «ἡμάρτηκα τῷ Κυρίῳ», τοῦ λέει ὁ Θεός μέ τόν Νάθαν: «Σέ συγχωρῶ»! Αὐτό εἶναι πάρα πολύ μεγάλο πράγμα.
Ὁπότε ὁ Δαβίδ στόν 50ό Ψαλμό συνθέτει τόν καημό του καί τή μετάνοιά του, ἐνῶ στόν 31ο Ψαλμό, πού γράφτηκε μετά τόν 50ό, περιγράφει τή χαρά του γιά τή συγχώρεση πού πῆρε. Ἀλλά μέσα ἐκεῖ περιγράφει τήν ψυχολογική ἐκείνη κατάσταση πού αἰσθάνεται μετά τήν ἐξομολόγησή του καί μετά τή συγχώρεση πού πῆρε, ἀλλά καί τήν ψυχολογική κατάσταση πού αἰσθανόταν στόν χρόνο πού πέρασε.
Εἶναι ἄριστος Ψαλμός! Περιγράφει ἀριστοτεχνικότατα τά ἐσωτερικά συναισθήματα, αὐτά πού τώρα θά ἀναλύσουμε. Εἶναι δέ τόσο θαυμάσιος Ψαλμός, ὥστε ὁ ἱερός Αὐγουστῖνος, πού καί αὐτός ἔχει μιά ἀνάλογη ἱστορία, ἀγαποῦσε πολύ τόν Ψαλμό αὐτόν καί τόν ἔλεγε κάθε μέρα. Ὅταν δέ ἀρρώστησε κι ἦταν ἕτοιμος νά πεθάνει, ἔδωσε ἐντολή νά γράψουν στόν τοῖχο ἀπέναντι ἀπό τό κρεβάτι του τόν Ψαλμό αὐτό, καί τόν ἔβλεπε καί τόν διάβαζε καί ἔκλαιγε συνέχεια!
Ἔτσι ὁ Ψαλμός αὐτός παρουσιάζει, ὅπως σᾶς εἶπα, αὐτά τά δύο στοιχεῖα: τή φοβερή κατάσταση τῆς ψυχῆς τοῦ ἁμαρτωλοῦ καί τή θαυμάσια κατάσταση τοῦ ἀνθρώπου πού ἐξομολογήθηκε εἰλικρινά καί συγχωρήθηκε ἀπό τόν Θεό. Κι αὐτά μέν στήν Παλαιά Διαθήκη· πόσο μᾶλλον στήν Καινή, πού ἔχουμε καί τό συγκεκριμένο Μυστήριο τῆς Ἐξομολογήσεως καί συγχωρήσεως καί ἀφέσεως τῶν ἁμαρτιῶν! Ἀντιλαμβάνεσθε λοιπόν ὅτι ὁ Ψαλμός αὐτός ἔρχεται πραγματικά νά μᾶς βοηθήσει στό νά ζήσουμε κι ἐμεῖς ἀνάλογες καταστάσεις.
«Μακάριοι ὧν ἀφέθησαν αἱ ἀνομίαι καὶ ὧν ἐπεκαλύφθησαν αἱ ἁμαρτίαι»· δηλαδή εὐτυχισμένοι εἶναι ἐκεῖνοι πού τούς συγχωρέθηκαν οἱ ἀνομίες καί σκεπάστηκαν οἱ ἁμαρτίες τους.
Αὐτό τό «μακάριοι» εἶναι ἡ δεύτερη φορά πού ἀναφέρεται, μετά ἀπό τόν 1ο Ψαλμό. Ἐκεῖ, στόν 1ο Ψαλμό, γίνεται μακαρισμός τοῦ ἀνθρώπου πού κράτησε τήν εὐσέβειά του ἀπό πολύ μικρή ἡλικία. Εἶναι ὁ ἄνθρωπος πού δέν ἁμάρτησε ποτέ. Ὄχι δηλαδή ὁ ἀναμάρτητος, ἀλλά αὐτός πού δέν ἔπεσε σέ βαριά ἁμαρτήματα –γιατί ἀναμάρτητος δέν ὑπάρχει. Αὐτός πού δέν πῆρε δρόμους καί μονοπάτια ἁμαρτίας. Αὐτός πού δέν ἔφυγε οὔτε ἕνα λεπτό ἀπό τόν Θεό, ἀλλά ἔμεινε πάντα πιστός στόν Θεό. Γι’ αὐτό εἶναι «μακάριος ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνος πού δέν βάδισε σέ δρόμο ἁμαρτωλῶν, δέν κάθησε σέ συνέδριο ἀρρωστημένων ἀνθρώπων...» –θυμόσαστε πού τά εἴχαμε πεῖ στόν 1ο Ψαλμό.
Ἐδῶ μακαρίζονται ἐκεῖνοι πού ἁμάρτησαν μέν, ἀλλά μετανόησαν καί συγχωρήθηκαν. Καί ἐδῶ τώρα εἶναι τό πολύ ὡραῖο, κι ἄς μοῦ ἐπιτραπεῖ νά σᾶς θυμίσω αὐτό τό λογικό σχῆμα, ἀπό τά Μαθηματικά καί τή Γεωμετρία, πού λέμε: «τὰ ἑνὶ τρίτῳ ἴσα, καὶ ἀλλήλοις ἴσα». Δηλαδή, ἐφόσον εἶναι μακάριοι ἐκεῖνοι πού δέν ἁμάρτησαν, μακάριοι εἶναι κι ἐκεῖνοι πού ἁμάρτησαν ἀλλά μετανόησαν, ἔτσι καί αὐτός πού δέν ἁμάρτησε ἐξισώνεται μέ αὐτόν πού ἁμάρτησε. Τελικά καί οἱ δύο εἶναι μακάριοι, ἐπειδή ὁ δεύτερος μετανόησε. Βλέπετε δηλαδή τί μεγάλη θέση καί ἀξία ἔχει ἡ εἰλικρινής μετάνοια καί ἡ εἰλικρινής ἐξομολόγηση;
Ἐκεῖ λέει «Μακάριος ἀνήρ», ἐδῶ λέει «Μακάριοι»∙ ἀλλά ἀμέσως παρακάτω ὅμως, στόν 2ο στίχο, θά πεῖ ἐπίσης: «μακάριος ἀνήρ». Μιλάει γενικά, καί μετά εἰδικεύει∙ θά τό δοῦμε. Λέει: «Μακάριοι ἐκεῖνοι τῶν ὁποίων οἱ ἀνομίες ἀφέθηκαν»∙ δηλαδή οἱ ἁμαρτίες ἔχουν ἀφεθεῖ. Εἶναι συνώνυμο μέ τό ἔχουν συγχωρηθεῖ. Εἶναι ὅπως λέμε ἄφησα τό χρέος, γιατί καί οἱ ἁμαρτίες ὡς χρέος λογαριάζονται. Μακάριοι κι ἐκεῖνοι πού οἱ ἁμαρτίες τους ἔχουν σκεπαστεῖ.
Ἐδῶ μερικοί ἑρμηνευτές θέλουν νά κάνουν κάποιες διακρίσεις ἀνάμεσα στήν ἀνομία καί τήν ἁμαρτία · στήν πραγματικότητα ὅμως πρόκειται γιά τό ἴδιο πράγμα. Δέν πειράζει ὅμως, ἄς μήν καθυστεροῦμε. Πρέπει ἐπίσης νά σᾶς πῶ ὅτι ἄν κάνουμε μία ἑρμηνεία, δέν φαντάζομαι νά πέρασε ποτέ ἀπό τό μυαλό σας ὅτι ἐξαντλοῦμε τό κείμενο. Τό πιστεύω αὐτό. Ὅσο κι ἄν γιά μιά στιγμή ποῦμε ὅτι βασανίσαμε ἕναν στίχο, καί μπορεῖ νά μείναμε καί μία ὥρα βαθαίνοντας καί βαθαίνοντας μέσα σ’ αὐτόν, δέν ἐξαντλεῖται ὅμως ποτέ ἡ Ἁγία Γραφή. Ποτέ μήν περάσει ἀπό τό μυαλό σας ὅτι ἡ Ἁγία Γραφή ἐξαντλεῖται· αὐτό νά τό ξέρετε προκαταβολικά.
Τό ρῆμα ἐπικαλύπτω ἔχει μιά ἰδιαίτερη σημασία καί ἀξία. Βέβαια, ὅπως σᾶς εἶχα πεῖ μιά περασμένη φορά, ποιητικά, στήν ποιητική του μορφή, ἔχουμε συνώνυμες ἐκφράσεις. Θυμόσαστε στόν 2ο Ψαλμό πού λέει σ’ ἕνα σημεῖο «λαοί» καί «ἔθνη», «βασιλεῖς» καί «ἄρχοντες»; Τό εἴχαμε ἀναλύσει. Ἐδῶ τώρα ἔχουμε: «ἀφέθησαν» καί «ἐπεκαλύφθησαν», «ἀνομίαι» καί «ἁμαρτίαι». Οὐσιαστικά εἶναι ταυτόσημα. Ἔτσι ἡ ἄφεση μέ τήν ἐπικάλυψη εἶναι τό ἴδιο πράγμα.
Δέν ξέρω ἄν ποτέ κουβεντιάσατε μέ κανέναν Προτεστάντη. Οἱ Προτεστάντες θέλουν νά ποῦν ὅτι ἡ ἁμαρτία δέν συγχωρεῖται μέ τήν ἔννοια ὅτι ἐξαλείφεται, ἀλλά ἀφήνει οὐλή, ὅπως μιά πληγή ἀφήνει οὐλή, σημάδι. Ἐμεῖς πιστεύουμε ὅτι μέ τήν Ἐξομολόγηση δέν μένουν σημάδια καί οὐλές∙ μέ τήν Ἐξομολόγηση ἔχουμε κάθαρση. Τελείωσε. Καί ἐξηγοῦμαι:
Οἱ Προτεστάντες λένε ὅτι ἐπικαλύπτω σημαίνει σκεπάζω κάτι, καί δέν φαίνεται, ἀλλά στήν πραγματικότητα ὑπάρχει αὐτό τό κάτι∙ δηλαδή τό σκεπάζω, καί ἔτσι δέν φαίνεται.
Ἀνόητοι Προτεστάντες!.. Γιά τόν Θεό ὑπάρχει τίποτα κεκαλυμμένο; Δέν εἶναι, γιά τά μάτια τοῦ Θεοῦ, τά πάντα «γυμνὰ καὶ τετραχηλισμένα»; Ἡ Σοφία Σολομῶντος λέει: «Ἔκλεισες τίς πόρτες σου, ἔκλεισες τά παράθυρά σου, ἔκλεισες τά φῶτα, ἔπεσε νύχτα, καί εἶπες: ″Δέν μέ βλέπει κανένας∙ μπορῶ νά ἁμαρτήσω″. Δέν ξέρεις ὅτι ὀφθαλμοί Κυρίου μυριοπλάσιοι ἡλίου; Δέν ξέρεις πώς τά μάτια τοῦ Θεοῦ εἶναι μύριες φορές πιό φωτεινά ἀπό τόν ἥλιο, καί σέ βλέπουν, καί μπορεῖς καί λές ″Μέ σκεπάζει τό σκοτάδι, μέ σκεπάζουν τά ντουβάρια καί οἱ κλειδωμένες πόρτες  ″; ».
Ὅπως αὐτό ἐδῶ τό κτήριο, πού ἔχει ψηλά ντουβάρια. Ξέρετε τί εἶναι αὐτό τό κτήριο ἐδῶ ἀκριβῶς ἀπέναντι; Ξέρετε τί εἶναι; Σήμερα τό ἔμαθα. Θά γίνει κέντρο ἀσωτίας ἐκεῖ μέσα! Ἐγώ νόμιζα πώς θά γίνει καμιά ἀποθήκη νά βάζουν σιτάρι μέσα, καί ἀναρωτιόμουν: «Χωρίς παράθυρα; Τίποτα;...». Σκεπτόμουν ὅτι τό κάτω πάτωμα θά εἶναι γιά ἀποθήκη, κι ἀπό πάνω θά μένουν οἱ νοικοκυραῖοι. Ὤ, τί συμφορά! Ἀπό κάτω εἶναι δύο αἴθουσες. Τό κτήριο αὐτό εἶναι τετραώροφο. Ἔχει ἕνα ἡμιυπόγειο, τό ἄλλο εἶναι ἰσόγειο ἤ λίγο πιό πάνω ἀπό τό ἔδαφος, μέ δύο τεράστιες αἴθουσες. Κι ἐκεῖ μέσα θά γίνονται φοβερά ὄργια. Ὁ ἐξοπλισμός τους μόνον, ὅπως ἔμαθα, σέ πιάτα, σέ κουζινικά καί τέτοια, ἔχει κοστίσει δέκα ἐκατομμύρια! Σέ ἐκείνους δέ τούς ἐπάνω χώρους, δέν ξέρω τί θά κάνουν∙ χαρτοπαιχτική λέσχη; καζίνο; Ἐγώ ἔμεινα ἔκπληκτος. Λένε ὅτι εἶναι ἰδιοκτησία τοῦ Μαγρίζου. Κι ἔμεινα ἔκπληκτος! Βλέπετε ὅτι τούς κρύβουν τά ψηλά ντουβάρια, γιά νά μήν φαίνονται ἀπ’ ἔξω. Οὔτε παράθυρα ἔχουν, γιά νά μήν ἀκούγεται τίποτα. Τίποτα! Ντουβάρια μέ τσιμέντο! Φοβερό πράγμα.
Λοιπόν, ἐπανέρχομαι, ἀγαπητοί μου. Ὁ Θεός τά βλέπει ὅλα. Γιά τόν Θεό δέν ὑπάρχουν ντουβάρια καί σκοτεινά σημεῖα καί πράγματα, καί δέν ξέρω τί ἄλλο. Ἄρα τό ἐπικαλύπτω δέν σημαίνει ὅτι μένει μία οὐλή, τήν ὁποία δέν βλέπει ὁ Θεός∙ ἀλλά ἀφοῦ ὁ Θεός, πού τά πάντα βλέπει, δέν βλέπει καμία οὐλή, σημαίνει ὅτι δέν ὑπάρχει τίποτα∙ ὅ,τι ὑπῆρχε ἀφέθηκε, συγχωρέθηκε. Ἀπό μέσα λοιπόν δέν ὑπάρχει καμία οὐλή, δέν ὑπάρχει τίποτα ἀπολύτως. Σέ συγχώρεσε ὁ Θεός; Τελείωσε! Τό ἀκούσατε αὐτό; Τελείωσε! Μόνο πού χρειάζονται κάποιες προϋποθέσεις, πού θά τίς δοῦμε στή συνέχεια.

(συνεχίζεται)


Απόσπασμα από το βιβλίο ‘’ΕΠΙΛΟΓΗ ΨΑΛΜΩΝ’’ Τόμος ά.
Της Ιεράς Μόνης Κομνηνείου, Κοιμήσεως θεοτόκου και Αγίου Δημητρίου.
Το βιβλίο περιέχει  απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του μακαριστού Γέροντα Π. Αθανασίου Μυτιληναίου.
Η ανάρτηση γίνεται με την ευλογία της Ιεράς Μονής.