Ερμηνεία των Ψαλμών (Εισαγωγή-Ψαλμός 1ος) Μέρος β΄

Του π. Αθανασίου Μυτηλιναίου

Εἰσαγωγή στό βιβλίο τῶν Ψαλμῶν
Ψαλμός 1ος

Εἶναι ποιήματα κατά τήν ἑβραϊκή φιλολογία, ὄχι ὅπως τά γνωρίζουμε. Ἡ ποίηση στήν ἑβραϊκή φιλολογία δέν ἔχει οὔτε ὁμοιοκαταληξία οὔτε ἴσως καί κάποιο ρυθμό. Ὁπωσδήποτε ὑπάρχει καί κάποιος τόνος ρυθμοῦ, ὄχι ὅμως πάρα πολύ ἔντονος. Εἶναι σάν τά σύγχρονα ποιήματα, πού δέν ἔχουν ρυθμό, ἄν τό ἔχετε προσέξει, καί αὐτό πού τά κάνει νά ξεχωρίζουν ἀπό τόν πεζό λόγο εἶναι ὅτι ἔχουμε ἐπανάληψη μιᾶς φράσεως, πού δίνει ἕναν τόνο ποιητικό. Εἶναι τό μόνο στοιχεῖο ἀπό τό ὁποῖο μπορεῖ νά χαρακτηριστεῖ ἡ ἑβραϊκή ποίηση. Ὅμως εἶναι ποιήματα, ποιήματα - προσευχές.
Ἔτσι λοιπόν ἐπανέρχομαι στό προηγούμενο πού εἶπα, ὅτι ὁ Δαβίδ, ἤ ὁ Ψαλμωδός –θά λέμε πάντα ὁ Ψαλμωδός· δέν θά λέμε ὁ Δαβίδ, ἐκτός βέβαια ἄν ἡ ἐπιγραφή ἀπό πάνω λέει ὅτι ἀνήκει στόν Δαβίδ– ὁ Ψαλμωδός λοιπόν, πού στήν προκειμένη περίπτωση εἶναι ὁ Δαβίδ, ταυτίζεται μέ τό πρόσωπο πού προφητεύει, δηλαδή τόν Ἰησοῦ Χριστό.
Ὅταν πάσχει ὁ Δαβίδ –καί πάσχει φυσικά μέσα σέ ἕνα ἱστορικό πλαίσιο, εἶναι τό συγκεκριμένο ἱστορικό πρόσωπο– πάσχει γιατί ἀποτελεῖ τύπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ὅταν ὁ Δαβίδ λέει ὅτι ὑποφέρει ἀπό τούς ἐχθρούς του, ὅτι τόν κύκλωσαν ἐχθροί πολλοί, ὅτι τόν κύκλωσαν «κύνες πολλοί», σκυλιά, κι ὅτι τόν κύκλωσε «συναγωγή πονηρευομένων», ὁπωσδήποτε αὐτά εἶναι προσωπικά του στοιχεῖα· ἀλλά αὐτά τά προσωπικά του στοιχεῖα ποτέ δέν μποροῦν νά σταθοῦν μόνο προσωπικά του, γιατί βάζει καί ἄλλα πράγματα, πού δέν εἶναι προσωπικά του καί πού ξεπερνοῦν τόν Δαβίδ, ξεπερνοῦν τό πρόσωπο πού τά γράφει.
Ὅπως, γιά παράδειγμα, ὅταν λέει «οὐ δώσεις τὸν ὅσιόν σου ἰδεῖν διαφθοράν», δέν θά δώσεις τόν ὅσιό σου νά δεῖ διαφθορά, μέ ἄλλα λόγια νά μπεῖ στόν τάφο καί νά λιώσει, αὐτό τό πράγμα δέν ἀφορᾶ στόν Δαβίδ. Πολύ ὀρθά τό τοποθετεῖ ὁ ἀπόστολος Πέτρος. σέ μιά ὁμιλία του στούς Ἑβραίους, καί λέει: «Ἀγαπητοί μου, αὐτό ὁ Δαβίδ δέν τό εἶπε γιά τόν ἑαυτό του · γιατί εἶναι γνωστός ὁ τάφος του. Ὁ Δαβίδ τάφηκε καί φθάρθηκε καί ἔλιωσε». Μάλιστα λέει ὅτι εἶναι γνωστός ὁ τάφος τοῦ Δαβίδ, γιατί φαίνεται πώς στήν ἐποχή τοῦ ἀποστόλου Πέτρου ὑποδεικνυόταν ὁ τάφος του. Γιατί ὅμως γράφει ὁ Δαβίδ καί λέει «οὐ δώσεις τὸν ὅσιόν σου ἰδεῖν διαφθοράν»; Κι ἐκεῖ ἀκριβῶς ὁ ἀπόστολος Πέτρος, ὀρθότατα, ἑρμηνεύει καί λέει ὅτι αὐτό ἀναφέρεται στόν Ἰησοῦ Χριστό.
Ἔχουμε λοιπόν μιά ταύτιση, ὅπως καί χθές σᾶς τό ἔλεγα, τοῦ ἀντιτύπου μέ τό πρωτότυπο. Τό ἀντίτυπο παίρνει τή θέση τοῦ πρωτοτύπου, μέχρι νά παρουσιαστεῖ τό πρωτότυπο. Φυσικά καί τό ἀντίτυπο πάσχει, πάσχει προσωπικά, ἀπό τά προσωπικά του θέματα. Αὐτά ὅμως ὅλα θά βροῦν πλήρη ἐφαρμογή στό πρωτότυπο, καί δέν εἶναι μόνον ἐκεῖνα πού ἀφοροῦν στό ἀντίτυπο. Ἔχουμε δηλαδή ἕνα ξεπέρασμα.
Ἕνα ἄλλο, πού ὁμοίως λέει, ἐκτός ἀπό τό «οὐ δώσεις τὸν ὅσιόν σου ἰδεῖν διαφθοράν», εἶναι τό «ὤρυξαν χεῖράς μου καὶ πόδας», ἔσκαψαν κι ἄνοιξαν τρῦπες στά χέρια μου καί τά πόδια μου. Καταπληκτικό! Μάλιστα, ἄν θέλετε νά ξέρετε, αὐτά εἶναι γραμμένα ὥς τά 1.100 π.Χ.. Ξέρετε τί θά πεῖ 1.100 π.Χ.; Ὁ σταυρικός θάνατος δέν ἦταν γνωστός, ἄν καί οἱ ἀρχαῖοι λαοί πάντα τόν χρησιμοποιοῦσαν, δέν τόν χρησιμοποιοῦσαν μόνον οἱ Ρωμαῖοι. Οἱ Ρωμαῖοι βέβαια τόν σταυρικό θάνατο τόν εἶχαν πιά σέ περιοπή· οἱ Ἑβραῖοι ὅμως οὐδέποτε χρησιμοποίησαν σταυρική ἐκτέλεση, κι αὐτό γιατί ἦταν γραμμένο στόν Νόμο «ἐπικατάρατος πᾶς ὁ κρεμάμενος ἐπὶ ξύλου», καί κατά συνέπεια δέν ἤθελαν οὔτε καί τόν χειρότερο κακοῦργο νά τόν ὀνομάσουν ἐπικατάρατο. Ὁ τρόπος πού χρησιμοποιοῦσαν οἱ Ἑβραῖοι στή θανατική ἐκτέλεση ἦταν ὁ λιθοβολισμός. Κατά συνέπεια, μέσα σ’ αὐτό τό κλῖμα εἶναι τρομερά παράξενο καί περίεργο νά γράφει ὁ Δαβίδ «ὤρυξαν χεῖράς μου καὶ πόδας». Αὐτό δηλαδή ξεπερνάει τό ἀντίτυπο κατά πολύ καί φθάνει στό πρωτότυπο, πού εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ὁ Ὁποῖος εἶναι ὁ μόνος Ἑβραῖος πού δικάζεται ἀπό τό Συνέδριο, ζητεῖται ἄδεια ἀπό τόν Ρωμαῖο Διοικητή καί σταυρώνεται. Εἶναι ὁ μόνος Ἑβραῖος! Ἀργότερα βέβαια ὁ Τῖτος, ὅταν κατέστρεψε     τά Ἱεροσόλυμα, σταύρωσε χιλιάδες Ἑβραίους· ἀλλά τότε πλέον, ὡς Ρωμαῖος κατακτητής, δέν θά ρωτοῦσε τί θά κάνει αὐτούς πού ὑπέτασσε. Οἱ Ἑβραῖοι οἱ ἴδιοι ὅμως, ἀπό τόν Νόμο τους, ποτέ δέν ἔκαναν σταυρική ἐκτέλεση. 
Αὐτό σημαίνει ὅτι τό ἀντίτυπο ξεπερνιέται καί φθάνει στό πρωτότυπο. Ταυτίζει λοιπόν ὁ Ψαλμωδός τόν ἑαυτό του, γίνεται προφητικό πρόσωπο, ἀντιπροσωπεύει, ἄς ποῦμε, ἐκεῖνον πού προφητεύει, μέχρι νά ἔλθει αὐτός πού προφητεύεται. Δέν ὑπάρχει Ψαλμός πού νά μήν εἶναι προφητικός, εἴτε ἄμεσα εἴτε ἔμμεσα.
Ἀκόμη ὁ ἱερός Αὐγουστῖνος λέει ὅτι τό Ψαλτήρι τά μέλλοντα προφητεύει, τά πεπραγμένα τῶν ἀρχαίων ὑπενθυμίζει, τόν νόμο τῶν ζώντων προσφέρει καί τόν τρόπο τῶν πρακτέων ἐκθέτει. Ὁ δέ μέγας Βασίλειος λέει: «Ἐνταῦθα ἔνι θεολογία τελεία, πρόῤῥησις τῆς διὰ σαρκὸς ἐπιδημίας Χριστοῦ, ἀπειλὴ κρίσεως, ἀναστάσεως ἐλπίς, φόβος κολάσεως, ἐπαγγελίαι δόξης, μυστηρίων ἀποκαλύψεις». Δηλαδή τό Ψαλτήρι εἶναι ἕνα βιβλίο θεολογικότατο!

(συνεχίζεται)
Δείτε εδώ το προηγούμενο

Απόσπασμα από το βιβλίο ‘’ΕΠΙΛΟΓΗ ΨΑΛΜΩΝ’’ Τόμος ά.
Της Ιεράς Μόνης Κομνηνείου, Κοιμήσεως θεοτόκου και Αγίου Δημητρίου.
Το βιβλίο περιέχει  απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του μακαριστού Γέροντα Π. Αθανασίου Μυτιληναίου.
Η ανάρτηση γίνεται με την ευλογία της Ιεράς Μονής.