Περί της ιερολογίας του Γάμου

Ναι. Η Εκκλησία μας ευλογεί τον Γάμο. Από των αρχαιοτάτων χρόνων. Και ενώ η Κ. Διαθήκη «παραδίδει ολοκληρωμένη τη διδασκαλία για το ιερό Μυστήριο του Γάμου, δεν παραδίδει έστω και εν σπέρματι κάποια ιερολογία». (Ο Γάμος στην Ορθόδοξη Εκκλησία, Πρακτικά Δ’ Πανελληνίου Λειτουργικού Συμποσίου, Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος, σειρά Ποιμαντική βιβλιοθήκη, σελ. 206).

Η αποστολική περίοδος και οι διάφοροι Πατέρες στη συνέχεια «επιβεβαιώνουν τουλάχιστον την ευλογία του Γάμου, όμως στα πλαίσια της θείας Ευχαριστίας, η οποία είναι και το βασικό μυστήριο της έκφρασης της ενσωμάτωσης και των νυμφευομένων στο μυστικό σώμα του Χριστού, την Εκκλησία» (Ίδε ανωτέρω).

Έτσι ο άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος τον 2^ο αιώνα μ.Χ. γράφει σχετικά: «Μετά γνώμης του Επισκόπου την ένωσιν ποιούμενοι, ίνα ο γάμος ή κατά Κύριον και μη κατ’ επιθυμίαν». («προς Πολύκαρπον», 5, 2, ΒΕΠΕΣ 2, 283).

Και ο Τερτυλλιανός σημειώνει: «Σύνδεσμοι μη γνωστοποιούμενοι προηγουμένως ενώπιον της εκκλησιαστικής ολομέλειας, ως μοιχεία και πορνεία εκινδύνευαν να λογισθούν». (Κ. Καλλίνικος: Ο χριστιανικός ναός και τα τελούμενα εν αυτώ, σελ. 543).

Αργότερα ο Μέγας Βασίλειος κάνει λόγο για ένωση ανδρός και γυναικός με ευλογία. (Εις την Εξαήμερον)

Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος δίδει την πληροφορία ότι στον Γάμο της Ολυμπιάδος «παρήν επισκόπων όμιλος» και μάλιστα μνημονεύει «την άρμοση των χειρών των νεονύμφων». (Επιστολή 193, Προκοπίω P.G. 29, 160 B.C.)

 Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος προτρέπει να προσκαλούνται στον Γάμο οι ιερείς, να διαβάζουν ευχές και να δίδουν την ευλογία τους. (Εις την Γένεσιν, 48, P.G. 54, 443).

Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός επίσης κάνει λόγο για ευλογία της συζυγίας (P.G. 96, 245 B).

Επομένως, «στην πρώϊμη βυζαντινή περίοδο, όπου όλα πλέον βαίνουν προς μία ευταξία και εν γένει οργάνωση του εκκλησιαστικού βίου, παρατηρούνται τάσεις και αποφάσεις τόσον εκκλησιαστικών προσώπων και οργάνων όσον και αυτοκρατόρων για δημιουργία εκκλησιαστικών θεσμών. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο εμπίπτει και η ιερολογία του Γάμου, η οποία φθάνει και μέχρι του σημείου να γίνει από τον Λέοντα Στ’ το Σοφό υποχρεωτική για να έχει νομικό κύρος.

Η εμφάνιση του στοιχείου της τάξεως ως κεντρικής έννοιας που καθορίζει εν γένει τη ζωή στο βυζαντινό και γενικότερα στον αναδυόμενο μεσσαιωνικό κόσμο, μπορεί να ανιχνευθεί και σε άλλες  εξελίξεις του εκκλησιαστικού βίου, όπως π.χ. το εκκλησιαστικό τυπικό.

Μέσα από αυτή τη διαδικασία μεταβάσεως από το απλό και ανεπιτήδευτο, που ίσχυε για τα λειτουργικά πράγματα κατ’ αρχήν, στο σαφώς καθορισμένο που επικράτησε αργότερα, με την έννοια της εκκλησιαστικής τάξης και Ακολουθίας, εμφανίζεται και καθιερώνεται η πρώτη Ακολουθία για τον Αρραβώνα και το Γάμο, όπως αυτή περιγράφεται στον Ελληνικό Βαρβερινό Κώδικα 336, η οποία και διαδίδεται ευρέως λόγω της λειτουργικής σημασίας της Κωνσταντινουπόλεως ως μητροπολιτικού κέντρου της αυτοκρατορίας.

Η πρώτη αυτή απηρτισμένη Ακολουθία θα αποτελέσει σημείο σταθερό για περαιτέρω λειτουργική εξέλιξη ως προς την Ακολουθία του Αρραβώνα και του Γάμου, μέχρι τη σημερινή παραδεδομένη μορφή της» (Ο Γάμος στην Ορθόδοξη Εκκλησία, Πρακτικά Δ’ Πανελληνίου Λειτουργικού Συμποσίου, Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος, σειρά Ποιμαντική βιβλιοθήκη, σελ. 206 και 207).

Ανάγκη χάριτος και ευλογίας

Ο Γάμος είναι Μυστήριο μέγα, διότι ο σκοπός και η αποστολή του είναι μεγαλειώδης. Ως εκ τούτου έχει ανάγκη ευλογιών και της θείας Χάριτος.

Σε όλα τα Μυστήρια αυτό συμβαίνει. Έτσι στο Μυστήριο του Βαπτίσματος κατέρχεται με τις ευχές του λειτουργού η θεία Χάρη και αγιάζει το νερό που αναγεννά τον βαπτιζόμενο. Το ίδιο συμβαίνει και στη θεία Λειτουργία με το Μυστήριο της θείας Ευχαριστίας. Κατέρχεται το Πνεύμα το Άγιο με την επίκληση του ιερέα ή Αρχιερέα και μεταβάλλει τον κοινό άρτο και οίνο σε Σώμα και Αίμα Χριστού. Παρόμοιο συμβαίνει και στο μυστήριο του Γάμου. Με τις ευχές του λειτουργού κατέρχεται η αγιάζουσα θεία Χάρη και ευλογεί και ενώνει και ενισχύει τους μελλονύμφους σε μια αδιάλυτη συζυγία.

Πηγή: «Το Μυστήριο του Στεφανώματος», Αρχιμ. Καλλιστράτου Λυράκη (+), Αθήνα 2005