Τί εἶναι ἡ νοερὰ καὶ καρδιακὴ προσευχή;

Τοῦ μακαριστοῦ Γέροντος Γεωργίου Καψάνη, Καθηγουμένου Ἱερᾶς Μονῆς Ὁσίου Γρηγορίου Ἁγίου Ὄρους 

Ἡ μνήμη τοῦ Θεοῦ στὸν ἄνθρωπο φανερώνει κοινωνία μὲ τὸν Θεὸ καὶ ἄρα εἶναι σὰν προσευχή. Ὁ ἀγώνας γιὰ τὴν συνεχῆ ἐπίκληση τοῦ ἁγίου Ὀνόματος τοῦ Χριστοῦ, μὲ τὴν εὐχὴ «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησόν με τὸν ἁμαρτωλόν», ἀνανεώνει συνεχῶς στὸν ἄνθρωπο τὴν μνήμη τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν κοινωνία μὲ τὸν Θεό. Γι’ αὐτὸ καὶ ὁ Ἀπόστολος Παῦλος ἔγραφε στοὺς Θεσσαλονικεῖς: «Ἀδιαλείπτως προσεύχεσθε».

Μὲ τὴν μνήμη τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν προσευχὴ, ὁ ἄνθρωπος φανερώνει τὴν αληθινὴ εὐγένεια τῆς φύσεώς του, ποὺ εἴναι μεθόριο μεταξὺ ὁρατοῦ καὶ ἀοράτου κόσμου καὶ «ζῶον θεούμενον»· ξεπερνᾶ τὴν φυσικὴ ἀναγκαιότητα, ἐκτείνει τὴν ὕπαρξή του μέχρι τὸν Θεό, αἰσθάνεται ελευθερος ἀπό ὅ,τι τὸν κρατᾶ αἰχμάλωτο στὴν γῆ.

Γιὰ νὰ εἶναι ὅμως ἡ προσευχὴ ἀληθινή, πρέπει νὰ εἴναι προσευχή τοῦ ὅλου ἀνθρώπου καὶ ὄχι μόνον τῶν χειλέων ἢ μόνον τοῦ νοῦ ἢ μόνον τῆς καρδιᾶς...

Τελεία προσευχὴ εἶναι ἡ νοερὰ καὶ συγχρόνως καρδιακή. Ὁ νοῦς προσεύχεται μέσα ἀπὸ τὴν καρδιά, ποὺ εἶναι τὸ κέντρο τῆς ὑπάρξεως. Δηλαδὴ, ὁ ὅλος ἄνθρωπος ἀπὸ τὸ βάθος του καὶ τὸ κέντρο του προσεύχεται, ἐκπληρώνοντας τὴν πρόσκληση τοῦ Θεοῦ: «Ἀγαπήσεις Κύριον τὸν Θεόν σου ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς σου καὶ ἐξ ὅλης τῆς καρδίας σου καὶ ἐξ ὅλης τῆς ἰσχύος σου καὶ ἐξ ὅλης τῆς διανοίας σου καὶ τὸν πλησίον σου ὡς ἑαυτόν». Ὁλόκληρος ὁ ἄνθρωπος προσφέρεται στὸν Θεό.

Γι’ αὐτὴ τὴν προσευχὴ χρησιμοποιεῖται ἠ μονολόγιστη εὐχή «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησόν με τὸν ἁμαρτωλόν», ποὺ μὲ τὴν σύντομη ἐπίκλησή της βοηθεῖ στὴν συγκέντρωση τοῦ νοῦ καὶ στὸ βύθισμα τοῦ νοῦ στὴν καρδιά.

Οἱ ἅγιοι Πατέρες, οἱ λεγόμενοι νηπτικοί, ἀπὸ τὴν πεῖρα τους ἔγραψαν γιὰ τὸν τρόπο καὶ τὴν μέθοδο αὐτῆς τῆς προσευχῆς. Ὑπάρχει μία συλλογὴ τῶν ἔργων αὐτῶν τῶν ἁγίων Πατέρων, ποὺ λέγεται Φιλοκαλία. Καὶ ἡ λέξη φιλοκαλία εἶναι χαρακτηριστική. Μὲ τὴν νοερὰ καὶ καρδιακὴ προσευχὴ, ὁ πιστός ἑνώνεται μὲ τὸν Θεό, θεᾶται τὸν Θεό, ποὺ εἶναι ὅ,τι ὀμορφότερο ὑπάρχει στὸν κόσμο, τὸ ὑπέρτατο κάλλος.

Ἐπειδὴ ὑπάρχει ὁ κίνδυνος, νὰ γίνει κάποια σύγχυση μεταξὺ τῆς καρδιακῆς προσευχῆς καὶ τῶν διαφόρων τρόπων διαλογισμοῦ καὶ προσευχῆς, ὅπως ἀσκεῖται στὶς ἀνατολικὲς θρησκεῖες, νομίζω ὅτι πρέπει νὰ διευκρινίσω μερικὰ ζητήματα:Ὄχι μόνον ἡ μονολόγιστη εὐχή, τὸ «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ…», ἀλλὰ καὶ κάθε προσευχὴ τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως ἡ θεμελιώδης θεοπαράδοτος κυριακὴ προσευχή, τὸ «Πάτερ ἡμῶν», πρέπει νὰ εἶναι νοερὰ καὶ καρδιακή, δηλαδὴ νὰ βγαίνει ἀπὸ τὸ βαθύτερο εἶναι μας.

Ἡ ἀπόκτηση τοῦ χαρίσματος τῆς ἀδιαλείπτου νοερᾶς καὶ καρδιακῆς προσευχής δεν εἶναι, γιὰ μᾶς τοὺς ὀρθοδόξους, κυρίως ζήτημα μεθόδου καὶ τεχνικῆς ἀλλὰ ζήτημα συντετριμμένης καρδιᾶς, δηλαδὴ καρδιᾶς ποὺ μετανοεῖ, πονάει γιὰ τὶς ἁμαρτίες της καὶ ταπεινώνεται. Χωρὶς αὐτὴ τὴν καρδιὰ, καμιὰ μέθοδος καὶ τεχνικὴ τῆς προσευχῆς, ὅπως ἡ χρησιμοποίηση τῆς εἰσπνοῆς καὶ ἐκπνοῆς, δὲν μπορεῖ νὰ φέρει τὴν ἀληθινὴ προσευχή.

Η καρδιακὴ καὶ νοερὰ προσευχὴ προϋποθέτει τὴν συμμετοχή μας στὴν ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας, στὰ Μυστήριά της, τὴν τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν ὑπακοὴ σὲ πνευματικὸ πατέρα. Δεν εἶναι, δηλαδὴ, μία ἀτομικιστικὴ – ἰδιωτικὴ προσέγγιση τοῦ Θεοῦ. Μέσα στὴν Ἐκκλησία, ὁ ταπεινὸς χριστιανὸς λαμβάνει τὴν Χάρι τοῦ Θεοῦ καὶ αὐτὴ ἡ Χάρις ἐνεργεῖ μέσα του, μὲ τὴν ἰδικὴ του βέβαια συνεργασία καὶ θέληση, τὴν ἀληθινὴ προσευχή.

Τελειώνοντας, στὸ θέμα τῆς προσευχῆς θὰ ἤθελα νὰ πῶ, ὄτι ὁ σημερινὸς ἄνθρωπος ἔχει κατ’ ἐξοχὴν ἀνάγκη ἀπὸ τὴν προσευχὴ, γιὰ νὰ μπορεῖ νὰ μὴ ἀπορροφᾶται ἀπὸ τὸν σύγχρονο βαθύτατα ὑλιστικὸ τρόπο ζωῆς ξεχνῶντας τὴν θεοείδειά του, δηλαδὴ τὴν θεϊκὴ καταγωγὴ καὶ τὸν θεϊκὸ προορισμό του.

Ἀκόμη, γιὰ νὰ μπορεῖ νὰ κρατᾶ τὴν ἐσωτερική του ἑνότητα, ἰσορροπία καὶ εἰρήνη, μέσα στὴν φοβερὴ διασπαστικότητα, ἀνισορροπία καὶ ἐξωστρέφεια τοῦ συγχρόνου κόσμου. Για νὰ μπορεῖ, ἔχοντας συνεχῆ τὴν αἴσθηση τῆς παρουσίας καὶ προνοίας τοῦ Θεοῦ στὴν ζωή του, νὰ μὴν «ἀγχώνεται», ἀπελπίζεται καὶ βιώνει τὸν κόσμο ὡς κενὸ καὶ «μη-νόημα».

Μὲ την συνεχὴ ἐπίκληση τοῦ γλυκυτάτου καὶ ἁγίου Ὀνόματος τοῦ Χριστού, θὰ αἰσθάνεται τὸν Χριστὸ στὴν καρδιά του, θὰ ἀποφεύγει τὴν ἁμαρτία, θὰ καλλιεργεῖ αἰσθήματα ἀγάπης γιὰ τὸν Θεὸ καὶ τοὺς ἀνθρώπους. Θὰ εἰρηνεύει ὁ ἴδιος καὶ θὰ εἰρηνεύει καὶ τοὺς ἀνθρώπους τοῦ περιβάλλοντός του.

Ἄς μοῦ ἐπιτρέψετε μία ἀδελφικὴ συμβουλὴ ἀπὸ τὴν πνευματικὴ παράδοση τοῦ Ἁγίου Ὅρους: Ὅσο περισσότερες φορὲς τὴν ἡμέρα, μὲ πόθο λέμε τὴν εὐχὴ «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ…», τόσο πιὸ κοντὰ στὸν Θεὸ θὰ εἴμαστε καὶ τόσο περισσότερη Χάρι καὶ δύναμη θὰ λαμβάνουμε, γιὰ νὰ ἀντιμετωπίζουμε τὶς διάφορες δυσκολίες καὶ πειρασμοὺς τῆς ζωῆς.

agiazoni

 

πηγή:  orthodoxia-ellhnismos.gr