Ὁ Ἅγιος Νεομάρτυς Δημήτριος ὁ ἐκ Σαμαρίνης (18 Αὐγούστου †)

τοῦ Λάμπρου Κ. Σκόντζου Θεολόγου – Καθηγητοῦ 

Οἱ χιλιάδες Νεομάρτυρες στὰ μαῦρα χρόνια της τουρκοκρατίας ὑπῆρξαν ταυτόχρονα καὶ Ἐθνομάρτυρες, διότι γιὰ τὸν Ἕλληνα Ὀρθόδοξο, πίστη καὶ Πατρίδα δὲν χωρίζονται. Μαρτύρησαν, γιὰ τοῦ Χριστοῦ τὴν πίστη τὴν ἁγία καὶ τῆς πατρίδος τὴν ἐλευθερία. Ἕνας ἀπὸ τοὺς ἠρωικότερους Νεομάρτυρες καὶ Ἐθνομάρτυρες ὑπῆρξε καὶ ὁ ἅγιος Νεομάρτυρας Δημήτριος ἀπὸ τὴ Σαμαρίνα. 

Γεννήθηκε περὶ τὰ τέλη τοῦ 18ου αἰώνα στὰ ὀρεινὰ χωριὰ τῆς Σαμαρίνας, τῶν Γρεβενῶν, ὅπου ἡ δουλεία τῶν τυράννων Ὀθωμανῶν ἦταν κάπως περιορισμένη, λόγω τοῦ ἀπρόσιτου τῶν ἐδαφῶν. Γι’ αὐτὸ καὶ στὰ μέρη ἐκεῖνα εἶχε ἀναπτυχθεῖ ἰδιαίτερα ἡ ἰδέα τῆς ἐπανάστασης καὶ τῆς ἀπελευθέρωσης ἀπὸ τὴν ἀπάνθρωπη τουρκικὴ δουλεία καὶ εἶχαν ἀναπτυχθεῖ ἐπαναστατικὲς κινήσεις. 

Δὲν γνωρίζουμε πολλὰ γιὰ τὴν καταγωγή του καὶ τὴν παιδική του ἡλικία. Ό, τί γνωρίζουμε τὸ ὀφείλουμε στὸν Γάλλο πρόξενο στὰ Ἰωάννινα, περιηγητὴ καὶ φιλέλληνα Francois Pouqueville (Πουκεβίλ), ὁ ὁποῖος εἶχε γνωρίσει τὸ Δημήτριο στὴ Σαμαρίνα καὶ ἔζησε τοὺς κατοπινοὺς βασανισμούς του καὶ τὸν...
μαρτυρικό του θάνατο. 

Εἰκάζουμε νὰ γεννήθηκε καὶ νὰ ἀνατράφηκε ἀπὸ εὐσεβεῖς γονεῖς, οἱ ὁποῖοι τοῦ ἐνέπνευσαν τὴν πίστη στὸ Χριστό, ὡς τὸ μόνο σωτήρα καὶ λυτρωτὴ τοῦ κόσμου. Φαίνεται πὼς τοῦ ἐνέπνευσαν ἐπίσης καὶ καλλιέργησαν στὴν ψυχὴ τοῦ τὴν ὑπέρτατη ἰδέα τῆς ἐλευθερίας καὶ τῆς ἀνθρώπινης ἀξιοπρέπειας, τὴν ὁποία καταπατοῦσαν βάναυσα οἱ ἀλλόθρησκοι καὶ βάρβαροι τύραννοι. 

Ἀπὸ μικρὸ παιδὶ θαύμαζε τοὺς μοναχοὺς καὶ εἶχε τὸν πόθο νὰ ἀκολουθήσει τὸν μοναχικὸ βίο. Μεγάλη ἐπίδραση εἶχε σ’ αὐτὸν ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς (1714-1779), ὁ ὁποῖος εἶχε περιοδεύσει πολλὲς φορὲς στὰ χωριὰ τῆς Σαμαρίνας. Μάλιστα ὁ Δημήτριος τὸν ἀκολουθοῦσε καὶ ἔγινε μαθητής του. Ἔτσι ὅταν ἐνηλικιώθηκε πῆρε τὴν ἀπόφαση νὰ γίνει μοναχός. Ἐκάρη στὴν παλαιὰ Ἱερὰ Μονὴ τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς Σαμαρίνας, ἡ ὁποία λειτούργησε ὡς το1921. 

Τὴν ἐποχὴ ποὺ ὁ Δημήτριος μόναζε στὴ Μονὴ τῆς μετανοίας του, στὰ γύρω ψηλὰ καὶ δυσπρόσιτα βουνὰ εἶχαν ἀναπτυχθεῖ σημαντικὰ τάγματα ἁρματολῶν καὶ κλεφτῶν, τὰ ὁποία πολεμοῦσαν καὶ κατάφερναν καίρια πλήγματα στοὺς τούρκους. 

Ὁ Δημήτριος, ἂν καὶ μοναχός, συντάχτηκε μαζί τους, συμμετέχοντας στὶς ἐπιχειρήσεις ἐναντίον τῶν τυράννων καὶ τοὺς βοηθώντας τοὺς ποικιλότροπα. Ἂς μὴ λησμονοῦμε πὼς τὰ μοναστήρια μας στοὺς δύσκολους χρόνους τῆς δουλείας ἦταν ἑστίες, ὅπου εὕρισκαν καταφύγιο οἱ κατατρεγμένοι Ἕλληνες καὶ τροφοδοτοῦνταν οἱ ἐπαναστάσεις. 

Στὰ 1808 ὁ διαβόητος γιὰ τὴν σκληρότητά του Ἀλῆ Πασὰς τῶν Ἰωαννίνων, στὴ δικαιοδοσία τοῦ ὁποίου ἦταν καὶ ἡ περιοχὴ τῆς Σαμαρίνας, κατέπνιξε τὴν ἀποτυχημένη ἐπανάσταση τοῦ ἡρωικοῦ κληρικοῦ Εὐθυμίου Βλαχάβα (Παπαβλαχάβα) στὴ Θεσσαλία καὶ εἶχε ἐνσπείρει τὸ φόβο καὶ τὴν τρομοκρατία στοὺς ὑπόδουλους ραγιάδες. Μετὰ ἀπὸ αὐτὸ ὁ Δημήτριος πῆρε τὴν ἀπόφαση νὰ μιμηθεῖ τὸν δάσκαλό του ἅγιο Κοσμᾶ τὸν Αἰτωλό, νὰ βγεῖ ἀπὸ τὸ μοναστήρι, νὰ κηρύξει τὸ λόγο τοῦ Θεοῦ καὶ νὰ στηρίξει τοὺς φοβισμένους Ἕλληνες. 

Γύριζε λοιπὸν στὰ χωριὰ καὶ κήρυττε μὲ πάθος τὴν ὀρθόδοξη πίστη. Ἐπικεντρωνόταν τοῦ κήρυγμά του στὴ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, θέλοντας ἔτσι νὰ ἐμψυχώσει τοὺς ὑπόδουλους ραγιάδες, δίνοντας τοὺς τὴν ἐλπίδα τῆς μελλοντικῆς ἀπελευθέρωσης ἀπὸ τὰ δεινὰ αὐτῆς τῆς ζωῆς. Μὲ τὸ κήρυγμά του αὐτὸ ἄφηνε ὑπονοούμενα γιὰ τὴν μελλοντικὴ ἀπελευθέρωσή τους ἀπὸ τοὺς δυνάστες Ὀθωμανούς. Ἀλλὰ ὅμως δὲν ἄργησε νὰ γίνει γνωστὴ ἡ δράση τοῦ μοναχοῦ Δημητρίου. 

Κάποιοι, νόμισαν πώς, ὅταν ἐκεῖνος μιλοῦσε γιὰ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ἐννοοῦσε μία ἐγκοσμίου τύπου θεοκρατία. Γι’ αὐτὸ πῆγαν στὸν Ἀλὴ Πασὰ καὶ τον συκοφάντησαν ὅτι ξεσηκώνει τοὺς Ἕλληνες γιὰ ἐπανάσταση. Ἔτσι ἔστειλαν ἀπόσπασμα, τὸν συνέλαβαν καὶ τὸν ἔστειλαν στὰ Ἰωάννινα. 

Τὸν παρουσίασαν στὸν θηριώδη Ἀλή, ὁ ὁποῖος τὸν ἀνέκρινε προσωπικά, ζητώντας του νὰ τοῦ ἀποκαλύψει τοὺς συνεργάτες τοῦ ἐπαναστάτες. Νὰ τοῦ ἀποκαλύψει τοὺς ἀρχιερεῖς καὶ τοὺς ἱερεῖς τῆς περιοχῆς, οἱ ὁποῖοι ὑποτίθεται ὅτι ὑποστήριζαν τὸν Παπαβλαχάβα καὶ τὶς ἐπαναστατικὲς κινήσεις. 

Τοῦ ζητοῦσε ἐπίσης νὰ τοῦ γνωρίσει τὶς διασυνδέσεις τοῦ ἐπαναστατικοῦ κινήματος τοῦ Παπαβλαχάβα μὲ τὴ Ρωσία. Ὁ Δημήτριος ἀρνήθηκε νὰ ἀπαντήσει, ἐπικαλούμενος συνεχῶς τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ, τὸν Ὁποῖο παρακαλοῦσε νὰ τὸν βοηθήσει στὴ δύσκολη αὐτὴ περίσταση. Νὰ ἀντέξει τὰ μαρτύρια καὶ τοὺς πόνους ποὺ θὰ ἀκολουθοῦσαν. 

Τὸν διέταξε ὁ τύραννος νὰ ἀφαιρέσει τὴν εἰκόνα τῆς Παναγίας ποὺ φοροῦσε στὸ στῆθος του, ἀλλὰ ἐκεῖνος ἀρνήθηκε. Τότε ἐκεῖνος ἔγινε ἔξαλλος ἀπὸ τὸ θυμό του καὶ τὸν παρέδωσε στοὺς δημίους γιὰ νὰ ὑποστεῖ τοὺς πιὸ φρικτοὺς βασανισμούς, ἐλπίζοντας ὅτι μὲ τοὺς ἀβάστακτους πόνους θὰ ἔκαμπτε τὸ φρόνημα τοῦ Μάρτυρα. Μάλιστα τοῦ εἶπε: «Νὰ δοῦμε τώρα θὰ σὲ σώσει ἡ Παναγία σου»! 

Τοῦ ἀφαίρεσαν τὴν εἰκόνα ἀπὸ τὸ στῆθος καὶ τὸν ἔφτυσαν στὸ πρόσωπο. Ἀφοῦ τὸν ξυλοκόπησαν, ἔσκισαν καλάμια καὶ ἔκαμαν ἀκίδες, τὶς ὁποῖες ἔμπηξαν σὲ στὰ νύχια τῶν χεριῶν καὶ τῶν ποδιῶν του. Μετὰ πῆραν μία σιδερένια μέγγενη καὶ τοῦ ἕσφιγγαν τὸ κεφάλι. 

Ἐκεῖνος ὑπέμεινε μὲ πρωτοφανῆ ἡρωισμὸ καὶ καρτερία τὰ βασανιστήρια, χωρὶς νὰ βογκάει, παρὰ μόνο νὰ ψελλίζει τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ καὶ τῆς Παναγίας. Τότε, κατὰ τρόπο ἀνεξήγητο ἔσπασε ἡ μέγγενη! Μετὰ τὸν ἔριξαν στὴ φυλακή. 

Τὴν ἑπομένη ἄναψαν φωτιὰ καὶ τὸν κρέμασαν ἀνάποδα καίγοντάς του τὰ μαλλιά, τὰ γένια καὶ τὸ δέρμα τοῦ κεφαλιοῦ του. Ἀλλὰ ἐπειδὴ δὲν ἤθελαν νὰ πεθάνει γρήγορα, γιὰ νὰ ἀπολαύσουν περισσότερα βασανιστήριά του καὶ ἐλπίζοντας ὅτι θὰ μιλοῦσε γιὰ τοὺς ὑποτιθέμενους συνεργάτες του, τὸν ξάπλωσαν στὸ χῶμα, ἔβαλαν μία σανίδα στὸ στῆθος του καὶ ἄρχισαν νὰ χοροπηδοῦν ἐπάνω, σπάζοντάς του τὰ κόκκαλα. 

Βλέποντας οἱ δήμιοι ὅτι ἀκόμα ἀντέχει, πῆγαν στὸν Ἀλὴ Πασά, νὰ πάρουν ἐντολὴ πὼς θὰ τὸν ξεκάμουν. Ἐκεῖνος μηχανεύτηκε ἄλλο τρόπο νὰ πεθάνει ἀργὰ καὶ βασανιστικά. Νὰ τὸν δέσουν σὲ ἕναν στύλο καὶ νὰ τὸν κτίσουν μέσα σὲ τοῖχο, ἀφήνοντας μόνο τὸ κεφάλι ἔξω, γιὰ νὰ παραταθεῖ τὸ μαρτύριό του. Μάλιστα τοῦ ἔδιναν ἐλάχιστη τροφὴ γιὰ νὰ παρατείνεται ἡ ζωή του καὶ μαζὶ τὸ ἀφόρητο μαρτύριό του. Ὁ Μάρτυρας ἄντεξε δέκα ἡμέρες, χωρὶς νὰ βγάλει κραυγὴ πόνου, προσευχόμενος στὸ Θεὸ νὰ ἀντέξει ὡς τὸ τέλος. 

Τὴ δέκατη μέρα παρέδωσε τὴν ψυχή του στὸν Κύριο. Τὰ τελευταία του λόγια ἦταν: «Ἐπιστρεψον, ψυχή μου, εἰς τὴν ἀνάπαυσίν σου, ὅτι ὁ Κύριος εὐηργέτησε σέ»! Ἦταν 18 Αὐγούστου 1808. 

Ἀλλὰ ὅμως ἕνας μουσουλμάνος, βλέποντας τὸν ἡρωισμὸ καὶ τὴ γενναιότητα τοῦ Δημητρίου, πίστεψε στὸ Χριστὸ καὶ βαπτίστηκε, παίρνοντας τὸ ὄνομα Γεώργιος. Γιὰ νὰ ἀποφύγει τὴν μήνη τῶν τούρκων, κατέφυγε στὸ Ἀγρίνιο. Ἀλλὰ ἄνθρωποι τοῦ Ἀλῆ Πασᾶ τὸν ἐντόπισαν, τὸν συνέλαβαν, τὸν ὑπέβαλαν σὲ βασανιστήρια καὶ χωρὶς νὰ δειλιάσει καὶ νὰ ἀρνηθεῖ τὸ Χριστό, ἀξιώθηκε καὶ ἐκεῖνος τοῦ μαρτυρικοῦ θανάτου. 

Μάλιστα ὅπως μαρτυρεῖ ὁ Πουκεβὶλ ἦταν τόσο φρικτὰ τὰ βασανιστήρια, ποὺ δὲν μπόρεσε νὰ τὰ περιγράψει! Ὁ Νεομάρτυς Γεώργιος εἶναι ἕνας ἀπὸ τοὺς πολλοὺς Νεομάρτυρες ποὺ ἔχουν τὸν χαρακτηρισμὸ «ἐξ Ἀγαρηνῶν»! 

Ἡ μνήμη τοῦ Νεομάρτυρα Δημητρίου ἑορτάζεται στὶς 18 Αὐγούστου. Ὁ μεγάλος ἐθνικός μας ποιητὴς Ἀριστοτέλης Βαλαωρίτης ἀφιέρωσε στὸν ἡρωικὸ π. Εὐθύμιο Βλαχάβα καὶ στὸν Νεομάρτυρα Δημήτριο τὸ περίφημο ἐπικὸ ποίημα: «Τὰ μνημόσυνα». 

Ὁ δὲ Πουκεβὶλ σημείωσε τὰ ἑξῆς γιὰ τὸν μαρτυρικὸ θάνατο του Νεομάρτυρα Δημητρίου: «Τὸ μαρτύριο καὶ ἡ ἐπανάσταση τοῦ Βλαχάβα προετοίμαζαν τὸν θρίαμβο ἑνὸς ἀσθενικοῦ θνητοῦ, ποὺ εἶχε ὡς μόνα ὄπλα τὴν προσευχὴ καὶ τὴν πραότητα. 

Ἑνὸς ἀπὸ τοὺς λειτουργούς του Χριστοῦ ποὺ ἔχουν προορισμὸ νὰ στηρίζουν τοὺς δειλοὺς στὶς τρικυμίες τοῦ κόσμου καὶ τῶν ὁποίων τὸ αἷμα ἀνακατεμένο μὲ τὸ αἷμα τοῦ πολεμιστῆ ξανάφερε μὲ τὸ μαρτύριο τὴν τιμὴ τοῦ χριστιανικοῦ ὀνόματος στὴν πρώτη αἴγλη. Ὁ μοναχὸς Δημήτριος ἀπὸ τὴ Σαμαρίνα».

 

πηγή:  orthodoxia-ellhnismos.gr