Η Κατάλυση κατά την εορτή της Αποδόσεως του Πάσχα

            Νικόλαος Γεωργαντώνης

θεολόγος - ιεροψάλτης

Ο θεσμός της νηστείας είναι αρχαίος. Πρωτοεμφανίζεται ως εντολή του Θεού στο πρώτο βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης, τη Γένεση[1]. Παρακούοντας αυτή την εντολή οι Πρωτόπλαστοι εισήλθαν στην αμαρτία και τη φθορά. Η νηστεία δεν υπάρχει ως αυτοσκοπός στον πιστό, αλλά χρησιμοποιείται ως μέσο αγωγής του ανθρώπου. Υπάρχουν αρκετά παραδείγματα νηστείας στην Παλαιά Διαθήκη[2] που δείχνουν ότι δεν είναι μια ξένη παράδοση πρός την

Ορθόδοξη Εκκλησία. Αυτή η παράδοση συνεχίζεται και στην Καινή Διαθήκη με τον ίδιο τον Κύριο Ιησού Χριστό να δίνει αυτό το παράδειγμα[3]. Η νηστεία πρέπει όμως να συντελείται υπό μερικές προϋποθέσεις και όχι να γίνεται όπως στην περίπτωση του Φαρισαίου[4] με επίδειξη και περηφάνια, αλλά με ταπείνωση, χωρίς να το γνωρίζει κανείς[5].

Η ανθρώπινη αδυναμία κατανοείται από την Ορθόδοξη Εκκλησία και έγκειται στην διάκριση του πνευματικού πώς θα εφαρμοστεί από τον καθένα ό,τι έχει θεσπιστεί. Δεν είναι όλοι ίδιοι με τα ίδια προβλήματα και πάθη. Γι’ αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό ο κάθε πιστός να έχει έναν έμπειρο πνευματικό. Χωρίς οδηγό δεν μπορεί κανείς να φτάσει ασφαλώς στον Θεό. Στην Ορθόδοξη Εκκλησία υπάρχουν κανόνες τους οποίους ο πιστός ακολουθεί με τις νουθεσίες του πνευματικού του. Το Πηδάλιο δεν είναι ένα βιβλίο δικαίου αλλά, όπως φανερώνεται από τ’ όνομά του, κατευθύνει τους πιστούς στη σωτηρία. Με βάση αυτά που ειπώθηκαν, θα γίνει μια αναφορά στην τάξη της νηστείας όπως υπάρχει στην Ορθόδοξη Χριστιανική Εκκλησία κατά την περίοδο του Πεντηκοσταρίου και συγκεκριμένα για την εορτή της Αποδόσεως του Πάσχα.

            Κατ’ αυτήν την περίοδο υπάρχει κατάλυση οίνου και ελαίου κάθε Τετάρτη και Παρασκευή μέχρι την εορτή των Αγίων Πάντων (κατά την Διακαινίσημο εβδομάδα και τη τελευταία εβδομάδα μεταξύ Κυριακής της Πεντηκοστής και των Αγ. Πάντων υπάρχει κατάλυση εις πάντα). Υπάρχουν όμως δύο εορτές που εορτάζονται μέσα σε αυτήν τη περίοδο, την ημέρα της Τετάρτης. Η πρώτη είναι η εορτή της Μεσοπεντηκοστής και η δεύτερη είναι η Απόδοση του Πάσχα. Σημειώνεται ότι και στις δύο αυτές εορτές, υπάρχει κατάλυση μόνο ιχθύος. Για την Μεσοπεντηκοστή δεν έχει σημειωθεί κάποια άλλη άποψη ως προς αυτήν τη παράδοση. Για την εορτή της Αποδόσεως του Πάσχα σημειώνεται μια διαφορετική αντίληψη ως πρός τον τρόπο κατάλυσης. Πολλοί πιστεύουν ότι επειδή κατά την Απόδοση λέγονται ακριβώς τα ίδια όπως της κυρίας εορτής, γίνεται το ίδιο και με την κατάλυση. Αν όμως ερευνήσει κανείς βαθύτερα, θα διαπιστώσει ότι δεν είναι έτσι τα πράγματα. Τόσο το Πηδάλιο όσο και το Τυπικό της Ορθοδόξου Εκκλησίας σημειώνει ότι κατ’ αυτήν την ημέρα γίνεται κατάλυση ιχθυός[6]. Επίσης, υπάρχουν και άλλα σημεία που διαφοροποιούνται ως πρός την ημέρα της Αναστάσεως. Αρχικά, δεν υπάρχει το «Δεύτε λάβετε φώς...» και εν συνεχεία η τελετή της Αναστάσεως. Γίνεται η έναρξη της ακολουθίας με το «Χριστός Ανέστη» και ψάλλεται η ίδια ακολουθία με αλλαγή το συναξάριο της ημέρας, Απόστολο και Ευαγγέλιο της ημέρας. Αυτό όμως γίνεται σε κάθε απόδοση Δεσποτικής και Θεομητορικής εορτής. Από μόνο του δε συνεπάγεται ότι μπορεί να υπάρξει κατάλυση εις πάντα την Τετάρτη που τελείται η Απόδοση του Πάσχα. Δε μειώνεται το χαρμόσυνο της ημέρας που δηλώνεται με την κατάλυση ιχθύος, αλλά διακρίνεται και με αυτόν τον τρόπο από την ημέρα της εορτής της Αναστάσεως.

Υπάρχει το ελεύθερο ο κάθε άνθρωπος να πράξει ό,τι θέλει στη ζωή του διότι έχει δοθεί το αυτεξούσιο από τον Θεό στον άνθρωπο. Δεν σημαίνει αυτό όμως ότι μπορεί να υπάρξει αλλοίωση, παραχάραξη και οποιαδήποτε αλλαγή των ιερών κανόνων και παραδόσεων της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Οι Άγιοι Απόστολοι και στη συνέχεια οι Πατέρες της Εκκλησίας, ύστερα από Θεία φώτιση, θέσπισαν τους κανόνες της Εκκλησίας που σχετίζονται με κάθε θέμα της ζωής μας. Είναι ανάρμοστο να καταργούνται άνευ λόγου και αιτίας. Η νηστεία ίσως φαίνεται σε πολλούς ως μια μικρή λεπτομέρεια, αλλά αυτό δεν αντανακλά την αλήθεια. Είναι πολύ σημαντική διότι ακόμη και δαίμονες εκβάλλει[7]. Βέβαια, η νηστεία δε λειτουργεί από μόνη της ευεργετικά για την σωτηρία του ανθρώπου, αλλά πάντα με συνεργία της προσευχής, μελέτης της Αγ. Γραφής, των Πατέρων της Εκκλησίας και της μετοχής των Θείων Μυστηρίων.

Η ανθρώπινη αδυναμία ασκεί σε πολλές φάσεις της ζωής του ανθρώπου πόλεμο κατά της ψυχής. Οι λογισμοί και τα πάθη έρχονται μέσω της αδυναμίας του ανθρώπου και αποσκοπούν στην κατατρόπωση της ψυχής. Η νηστεία όμως συνοδευόμενη από αυτά που ειπώθηκαν νωρίτερα, βοηθούν στην προφύλαξη από τον αόρατο πόλεμο. Έτσι, αποδεικνύεται ότι δε χρειάζεται να υπάρχει προβληματισμός στο αν υπάρχει κατάλυση εις πάντα ή μόνο ιχθύος κατά την Τετάρτη της Αποδόσεως του Πάσχα. Η Ορθόδοξη Εκκλησία εξηγεί με τον πιο σαφή τρόπο πώς πρέπει να πορευτεί ο καθένας κατά την περίοδο της Πεντηκοστής αλλά και γενικά. Το τελικό ζητούμενο είναι ο καθένας να γνωρίζει τα όρια της πίστεως και να μην προσπαθεί να τα αλλάξει προς ίδιον όφελος.

---

[1] Γεν. 2, 16 – 17

[2] Εξ. 34, 27 – 28, Δαν. 9, 3 – 5, Ησ. 58, 2 – 12

[3] Ματθ. 4, 1 – 2

[4] Λουκ. 18, 11 – 12 

[5] Ματθ. 6, 16 – 18

[6] Αγαπίου Ιερομονάχου και Νικοδήμου Αγιορείτου, Πηδάλιον», σελ. 789, Πεντηκοστάριον, Δ’ Εκδ. 1875, σελ. 144, Ρήγα, π. Γεωργίου, Τυπικόν, σελ. 859

[7] Ματθ. 17, 14 – 21