Ἡ συμβολή του στήν Τριαδολογία. Ὁ πληγωμένος Ἀετός. Γρηγόριος ὁ Θεολόγος

Τέτοιες ὁμολογίες καί ἔμμεσες περιγραφές προσωπικῶν ἐμπειριῶν εἶναι πολύ σπάνιες. Οἱ Πατέρες τίς ἀποφεύγουν. Ὁ Γρηγόριος ὅμως ἤτανε γνήσιος ποιητής κι ἐξέφραζε αὐθόρμητα ὅ,τι ὡς χαρισματοῦχος θεολόγος βίωνε ἀπό τή θεία ἀλήθεια.  Τίς συγκλονιστικές του θεοπτικές ἐμπειρίες, τίς ὀφείλουμε κυρίως στήν ποιητική του ἰδιοσυγκρασία.

Τόν ἴδιο τοῦτο καιρό, κατά τόν Ἰούνιο τοῦ 372, πῆγε ὁ Γρηγόριος στά Δόαρα γιά τή χειροτονία τοῦ Εὐλαλίου. Πάλι μίλησε καί στό τέλος τῆς ὁμιλίας του διατύπωσε τήν πληρέστερη καί σαφέστατη μέχρι τότε θεολογία περί ἁγίας Τριάδας, λέγοντας πρός τό νέο ἐπίσκοπο:

«Δίδασκε προσκυνεῖν Θεόν τόν Πατέρα,

Θεόν τόν Υἱόν,

Θεόν τό Πνεῦμα τό ἅγιον,

ἐν τρισσίν ὑποστάσεσιν,

ἐν μιᾷ δόξῃ τε καί λαπρότητι».

Μόνο ἄν γνωρίζει κανείς πολύ καλά τή δύσκολη καί ὅλο ἀγῶνες πορεία τῆς Ἐκκλησίας, θά ἐκτιμήσει ὀρθά τό περιεχόμενο τοῦ χωρίου τούτου. Ὁ Μέγας Ἀθανάσιος, πού ἦταν στίς παραμονές τοῦ τέλους του, θεολόγισε γιά τόν Υἱό κυρίως, μά καί γιά τό ἅγιο Πνεῦμα.  Δέν ἔφτασε ὅμως στό σημεῖο, πού χαριτώθηκε νά φτάσει ὁ Γρηγόριος. Ἔμμεσα μόνο εἶπε ὅτι τό ἅγιο Πνεῦμα εἶναι Θεός.  Πρῶτος μέ τόση σαφήνεια τό λέει ὁ Γρηγόριος τό 372.  Καί ἀκόμη, ὁ Γρηγόριος διακρίνει ἀπόλυτα τρεῖς ὑποστάσεις, πού ἔχουν τήν ἴδια θεότητα, κάτι πού οἱ παντός εἴδους ἀρειανόφρονες ἀπέρριπταν.  Τί ἴδιο ἔκαναν, βέβαια, καί ὅσοι ἐπηρεάζονταν ἀπό τήν παλαιά αἵρεση τοῦ Σαβελλίου, του Γ΄ αἰώνα.  Τήν προσπάθεια γιά τή θεολογία τῶν ὑποστάσεων εἶχε ἀρχίσει ὀρθά ἀπό τό 361 περίπου ὁ Βασίλειος.  Οἱ δυσκολίες ὅμως ἤτανε τεράστιες, διότι πολλοί, ἀκούγοντας τρεῖς ὑποστάσεις, ὑποπτεύονταν τριθεΐα. Ἔπειτα, οἱ δυτικοί (ἐπειδή ὁ ὅρος substantia - ὑπόσταση ταυτίζεται στά λατινικά μέ τόν ὅρο οὐσία – essentia) ὅταν ἄκουγαν τρεῖς ὑποστάσεις τό μυαλό τους πήγαινε σέ τρεῖς διαφορετικές οὐσίες. Ὅτι δηλαδή ἄλλη οὐσία -ὑπόσταση ἔχει ὁ Πατέρας, ἄλλη ὁ Υἱός καί ἄλλη τό Πνεῦμα.

Τίς παρεξηγήσεις αὐτές ἀνέλαβαν νά διαλύσουν οἱ τρεῖς μεγάλοι θεολόγοι, ὁ Βασίλειος, ὁ Γρηγόριος Θεολόγος καί ὁ Γρηγόριος ὁ Νύσσης.  Τό ἔργο τους τεράστιο σέ δυσκολίες καί θαυμαστό σάν ἐπίτευγμα.

Ὁ πληγωμένος Ἀετός (Γρηγόριος ὁ Θεολόγος)

(ἀφηγηματικὴ Βιογραφία)  

  (σελ. 116-117)

   Στυλιανοῦ Γ. Παπαδοπούλου Καθηγητή Πανεπιστημίου

Ἔκδοση Δ΄

Ἀποστολική διακονία

θα βρείτε τα προηγούμενα εδώ