Ερμηνεία των Ψαλμών (Εισαγωγή-Ψαλμός 1ος)

 Του π. Αθανασίου Μυτηλιναίου

Εἰσαγωγή στό βιβλίο τῶν Ψαλμῶν
Ψαλμός 1ος

Μέ τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ, ἀρχίζουμε. Φέτος τά θέματα πού θά κάνουμε θά εἶναι ἀπό τό Ψαλτήρι, ἀπό τό βιβλίο τῶν Ψαλμῶν. Ὅπως θά ξέρετε, τό βιβλίο τῶν Ψαλμῶν εἶναι ἕνα ἀπό τά σαράντα ἐννέα βιβλία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, καί ὅλοι οἱ Πατέρες, καθώς καί οἱ νεώτεροι Ἑρμηνευτές, συμφωνοῦν πώς εἶναι ἡ καρδιά τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Μάλιστα λέγεται ὅτι τό τί εἶναι τό Ψαλτήρι θά μποροῦσε νά ἐκφραστεῖ μέ δυό μόνο λέξεις: εἶναι ὁ Θεός καί ὁ ἄνθρωπος! Καί αὐτό γιατί ἐκεῖ μιλάει ὁ Θεός μέ ἕναν τρόπο ἔντονο· ἀλλά καί ὁ ἄνθρωπος μιλάει πρός τόν Θεό μέ ἕναν τρόπο πολλές φορές δραματικό. Γιά παράδειγμα, λέει ὁ Θεός: «πρόσχες μοι», πρόσεξέ με· κατά τόν ἴδιο τρόπο καί ὁ ἄνθρωπος λέει πρός τόν Θεό: «ἐνώτισε», ἄκουσέ με, βάλε καλά τά αὐτιά
Σου νά μ’ ἀκούσεις. Γίνεται δηλαδή ἕνα εἶδος πάλης ἀνάμεσα στόν ἄνθρωπο καί τόν Θεό. Τό Ψαλτήρι θά λέγαμε πώς εἶναι τό πιό δυνατό βιβλίο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης.
Καί ἀπ’ αὐτό τό βιβλίο, μέ τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ φυσικά, θά κάνουμε φέτος ἀρκετά θέματα. Ἀλλά θά ἀναλύσουμε μόνο μερικούς ἀπό τούς Ψαλμούς, γιατί ἄν θά θέλαμε νά τούς ἀναπτύξουμε ὅλους, θά χρειαζόμαστε πολλά χρόνια· ἴσως πέντε... ἕξι... Ξέρετε τί θά πεῖ νά κάνεις πέντε - ἕξι χρόνια, γιά νά ἀναλύσεις αὐτό τό βιβλίο; Ξέρετε τί σημαίνει αὐτό; Γι’ αὐτό, εἰλικρινά σᾶς λέω, ἡ Ἁγία Γραφή δέν ἐξαντλεῖται.
Τό Ψαλτήρι, ὅπως σᾶς εἶπα, εἶναι τό βασικότερο βιβλίο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, γιατί ἐπιπλέον περιέχει μέσα του κάθε πτυχή τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς! Ἄν θά ἀνοίξει κανείς τό Ψαλτήρι, θά βρεῖ τόν ἑαυτό του.
Ὁ μέγας Ἀθανάσιος λέει ὅτι σ’ ὅποια κατάσταση καί νά βρίσκεται ὁ ἄνθρωπος, θλιμμένη ἤ χαρούμενη, σέ ἀπόγνωση ἤ σ’ ἐνθουσιασμό ἤ σέ ἀπορία ἤ σέ ὁποιαδήποτε ἄλλη κατάσταση κι ἄν βρίσκεται, τό Ψαλτήρι ἔρχεται νά τοῦ ἀπαντήσει, ἔρχεται νά ταυτιστεῖ μέ τή δική του ψυχολογική κατάσταση, γιατί ἁπλούστατα γράφτηκε κάτω ἀπό ποικίλες ψυχολογικές συνθῆκες. Καί γι’ αὐτό εἶναι ἕνα βιβλίο ἰδιαίτερα κατάλληλο γιά ὅλους, προσαρμόζεται πραγματικά σέ κάθε ἀνθρώπινη ψυχή!
Ἔτσι, τό Ψαλτήρι, ἐκτός ἀπό τό ὅτι περιέχει ψυχολογικές καταστάσεις πού ἀνταποκρίνονται στήν ἀνθρώπινη ψυχή, ἔχει καί κάτι ἄλλο: περιέχει πλούσια θεολογία, εἶναι γεμᾶτο ἀπό χριστολογία. Ὅλοι οἱ Ψαλμοί, καί οἱ ἑκατόν πενήντα, εἶναι χριστολογικοί. Βέβαια μερικοί εἶναι κυρίως χριστολογικοί, δηλαδή ἄμεσα χριστολογικοί, ὅπως εἶναι ὁ 21ος Ψαλμός, ὅπως εἶναι ὁ 109ος Ψαλμός, πού εἶναι καί τό βαρύ πυροβολικό ὅλων τῶν Ψαλμῶν. Εἶναι μικρός, πολύ μικρός Ψαλμός σέ ἔκταση. Εἶναι αὐτός πού λέει: «Εἶπεν ὁ Κύριος τῷ Κυρίῳ μου κάθου ἐκ δεξιῶν μου...» καί τά λοιπά.
Αὐτός ὁ Ψαλμός εἶναι ἡ κορυφή ὅλων τῶν Ψαλμῶν ἀπό πλευρᾶς χριστολογικῆς, προφητικῆς. Ὡστόσο, ἐνῶ ἔχουμε Ψαλμούς ἄμεσα χριστολογικούς, ὅλοι ἔμμεσα εἶναι καί χριστολογικοί. Ἔτσι ἔχουμε ἕνα βιβλίο, πού ἐνῶ εἶναι ποιητικό, ἐνῶ εἶναι συλλογή προσευχῶν, ἐνῶ εἶναι μία κραυγή τοῦ ἀνθρώπου πρός τόν Θεό, ταυτόχρονα, μέσα σ’ αὐτή τήν κραυγή, διακρίνει κανείς τό προφητικό στοιχεῖο πολύ ἔντονα, καί κυρίως τό χριστολογικό. Τό σπουδαῖο εἶναι ὅτι ὁ συντάκτης τοῦ Ψαλμοῦ ταυτίζεται μέ τόν Χριστό καί ἀποτελεῖ τύπον τοῦ Χριστοῦ.
Βέβαια, δέν σᾶς εἶπα, τό Ψαλτήρι δέν εἶναι γραμμένο μόνο ἀπό τόν Δαβίδ. Ἐπειδή ὅμως οἱ περισσότεροι Ψαλμοί εἶναι τοῦ Δαβίδ, λέγεται Ψαλτήρι τοῦ Δαβίδ. Οἱ Ψαλμοί δέν ἀνήκουν ὅλοι σ’ ἐκεῖνον, στή γραφίδα του, ἀλλά ἀνήκουν καί σέ ἄλλα πρόσωπα, καί φυσικά τά πρόσωπα αὐτά δέν εἶναι ὅλα σύγχρονα τοῦ Δαβίδ. Ἐκεῖνος πού ἄρχισε νά γράφει τούς Ψαλμούς ὁπωσδήποτε εἶναι ὁ Δαβίδ, ἄσχετα ἄν στό Ψαλτήρι ἔχουμε κι ἕναν Ψαλμό πού ἀνήκει καί στόν Μωυσῆ. Ἕνας Ψαλμός μόνο ἀνήκει στόν Μωυσῆ, καί φυσικά αὐτός ὁ Ψαλμός εἶναι κατά τέσσερις περίπου αἰῶνες, ἤ πέντε, ἀρχαιότερος. Ὁ Δαβίδ ὅμως εἶναι ἐκεῖνος πού εἶχε μία πολύ σημαντική παραγωγή Ψαλμῶν. Μετά ἔγραψαν κι ἄλλοι. Ὅλοι αὐτοί λοιπόν οἱ Ψαλμοί συλλέχθηκαν καί ἀποτέλεσαν τό βιβλίο τῶν Ψαλμῶν.

(συνεχίζεται)


Απόσπασμα από το βιβλίο ‘’ΕΠΙΛΟΓΗ ΨΑΛΜΩΝ’’ Τόμος ά.

Της Ιεράς Μόνης Κομνηνείου, Κοιμήσεως θεοτόκου και Αγίου Δημητρίου.
Το βιβλίο περιέχει  απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του μακαριστού Γέροντα Π. Αθανασίου Μυτιληναίου.
Η ανάρτηση γίνεται με την ευλογία της Ιεράς Μονής.