"Εις έναντι μυρίων" - άγιος Μάρκος Εφέσου ο Ευγενικός (Μνήμη 19 Ιανουαρίου)

- Υπογραφή του όρου της ψευδοενώσεως Φερράρας-Φλωρεντίας

- Ποιοι υπέγραψαν και ποιοι όχι

- Τι είπε ο πάπας Ευγένιος όταν έμαθε ότι δεν υπέγραψε ο Άγιος Μάρκος

Και έτσι αποφασίσθηκε να γραφεί και να υπογραφεί ο όρος και να λάβει τέλος η επιθυμητή ένωση. Ο δε Αγ. Μάρκος, λέγει ο Συρόπουλος, καθόταν σιωπηλός και πονούσε για τα γενόμενα.

Έτσι εχόντων των πραγμάτων, έμαθε ότι πρόκειται να συνταχθεί ο όρος της ενώσεως και ότι επρόκειτο να τον καλέσουν για να υπογράψει. Παρεκάλεσε τον πανευτυχέστατο Δεσπότη τον Δημήτριο, το αδελφό του βασιλέως και αφού τον χρησιμοποίησε ως μεσίτη στον βασιλιά, ανέφερε μέσω αυτού:

Η αγία του βασιλεία γνωρίζει καλά, ότι δεν ήθελα να γίνω αρχιερέας, ούτε να έλθω με τη Σύνοδο εδώ, επειδή εξ αρχής επιθύμησα να διάγω, κατά το δυνατό, το μοναχικό και ησύχιο βίο, η δε αγία σου βασιλεία με ανάγκασε να πράξω και τα δύο. Και χωρίς να θέλω, έκανα την οφειλόμενη υπακοή. Γι’ αυτό κι εγώ τώρα σε ανταμοιβή των πολλών μου αγώνων και κόπων ζητώ δύο πράγματα.

Το ένα είναι να μην αναγκασθώ να υπογράψω τον όρο της ενώσεως, επειδή αυτό ποτέ δεν θα ήθελα να πράξω, ακόμα και αν κινδύνευε η ίδια μου η ζωή. Το άλλο είναι να επιστρέψω στην πατρίδα προστατευμένος.

Αφού ο βασιλιάς άκουσε αυτά για τον άγιο, από τον αδελφό του Δημήτριο τον Δεσπότη, γνωρίζοντας καλά, ότι πρώτον δεν ήταν κάλαμος υπό ανέμου σαλευόμενος ώστε να μεταπεισθεί ως προς αυτή του την απόφαση, και δεύτερον ότι αν μεταχειριζόταν βία θα κατέληγε να μισηθεί και να δυσφημισθεί από όλους και κυρίως από τους Κωνσταντινουπολίτες, διότι μεταχειρίσθηκε τυραννικά μέσα, και το θεμέλιο της ενώσεως θα λογιζόταν τυραννικό, κι επομένως θα ήταν σαθρό και προσωρινό.

Ακόμα περισσότερο, αν χρησιμοποιούσε βία, έμελλε να κηρυχθεί παντού, ότι ο βασιλιάς κακοποίησε τον σοφώτατο και αγιώτατο, τον έξαρχο της Ανατολικής Συνόδου, τον τοποτηρητή των Ανατολικών θρόνων, επειδή δεν θέλησε να συγκατανεύσει στην προδοσία της ορθοδόξου πίστεως. Έτσι, πληροφόρησε τον άγιο, ότι ούτε θα τον αναγκάσει να υπογράψει, και στην Κωνσταντινούπολη θα επιστρέψει με βασιλική επιμέλεια και φροντίδα. Αυτό υποσχέθηκε και αυτό έπραξε ο βασιλιάς στον Άγιο.

Αφού πέρασαν τέσσερις ημέρες από το θάνατο του Πατριάρχη, ο αδελφός του βασιλιά Δημήτριος αναχώρησε από τη Φλωρεντία, για να μην υπογράψει τον όρο και κατέφυγε στη Βενετία έχοντας μαζί του τους δύο σοφώτατους διδασκάλους, Γεώργιο τον Σχολάριο, μετέπειτα Γεννάδιο, και τον Γεμιστό.

Ο όρος συνετάχθη από κάποιον Λατίνο μοναχό, ονομαζόμενο Αμβρόσιο και την 5^η Ιουλίου συγκεντρώθηκαν όλοι για να υπογράψουν. Τον όρο αυτό της ενώσεως υπέγραψαν εκ των Ορθοδόξων δεκαοκτώ αρχιερείς και έντεκα κληρικοί, με δάκρυα στα μάτια οι περισσότεροι.

Δεν υπέγραψε όμως ο έξαρχος της συνόδου και τοποτηρητής των Πατριαρχείων Άγιος Μάρκος, ο Σταυρουπόλεως Ησαΐας, ο οποίος ανεχώρησε στη Βενετία κρυφά πριν την υπογραφή του όρου και φυλάχθηκε από τον Δημήτριο, τον αδελφό του βασιλιά, διότι άκουσαν κάποιοι Λατίνοι ότι δεν συμφωνεί στην ένωση και ήθελαν να τον σκοτώσουν (Συρόπουλος σελ. 343). Επίσης ο Επίσκοπος Ιβηρίας εμφάνισε πρώτα στους αρχιερείς γράμμα του Πατριάρχη Αντιοχείας με το οποίο έδινε εντολή να μη συμφωνηθεί καμία προσθήκη ή αφαίρεση μέχρι και ενός ιώτα ή μίας κεραίας. Έπειτα, αφού γυμνώθηκε και προσποιήθηκε τον τρελό, ξεγέλασε τους φρουρούς της πύλης και έτσι ξέφυγε. Επίσης, δεν υπέγραψε ο αδελφός του Αγίου Μάρκου, Ιωάννης ο Ευγενικός Διάκονος και αρχιφύλακας της Μεγάλης Εκκλησίας, ο οποίος έγραψε και λόγο ενάντια σε αυτόν τον βλάσφημο λίβελλο της ενώσεως.

Ο Ηρακλείας Αντώνιος, ο Αγχιάλου Σωφρόνιος, ο Μονεμβασίας Δοσίθεος και ο Τραπεζούντος, οι οποίοι προηγουμένως έδειξαν πολύ ζήλο στις γνωμοδοτήσεις τους και δεν εδέχθησαν το εκ του Υιού (filioque), έπειτα όμως εκόντες άκοντες και με βία υπέγραψαν οι δυστυχείς την ένωση.

Ο βασιλιάς, ο οποίος προηγουμένως απέκλεισε από τις γνωμοδοτήσεις τους Εκκλησιαστικούς άρχοντες, εκ των οποίων και ο ιστορικός Συρόπουλος, οι οποίοι επειδή δεν είχαν πλέον το δικαίωμα της γνωμοδότησης, σιωπούσαν στο εξής χαρούμενοι καθώς νόμιζαν ότι δήθεν άνευ κόπου θα διαφύλασσαν καθαρή τη συνείδησή τους από το δηλητήριο του παπισμού, αλλά η χαρά τους δεν στάθηκε μέχρι τέλους.

Πρόσταξε ο βασιλιάς να υπογράψουν κι αυτοί. Εξεπλάγησαν και ταράχθηκαν από την παράδοξη αυτή προσταγή. Αν και τον παρακάλεσαν πολύ ώστε να μην υπογράψουν, ο βασιλιάς αρνήθηκε, λέγοντάς τους ότι είναι αναγκαίο να υπογράψουν και εκείνοι. Έτσι, υπέγραψαν και οι εκκλησιαστικοί άρχοντες.

Λέει ο Συρόπουλος, «Επειδή είδα τη βιασύνη και το απαραίτητο της υπόθεσης, καθώς και ότι απέμεινα μόνος, ενώ από τη δική μου ένσταση κανένα αποτέλεσμα και καμία βοήθεια δεν επρόκειτο να βγει για την Εκκλησία, επιπροσθέτως δε ότι θα επερχόταν για εμένα οπωσδήποτε προσωπική βλάβη, είπα κι εγώ εξ ανάγκης ότι θα ακολουθήσω τους πολλούς, για να εκπληρώσω τη διαταγή και το θέλημα του βασιλέως, και για να μη δείξω ότι δεν αγαπώ ούτε ενδιαφέρομαι για την διατήρηση και την αύξηση της πατρίδας και την ωφέλεια των χριστιανών, καθώς και για τα άλλα οφέλη της πόλεως που εκείνοι απαριθμούσαν. Ταυτόχρονα, διαμαρτυρόμουν ακόμα και τότε, ότι ούτε είμαι σύμφωνος, ούτε θεωρώ το γεγονός και τα όσα υπεγράφησαν ως υγιή δόγματα της Εκκλησίας μας. Γνωρίζει ο Θεός, την διάθεση της ψυχής μου, ότι δεν επιθυμώ τούτο, ούτε υπογράφω εκουσίως. Έτσι υπογράψαμε και εμείς οι δειλοί χωρίς να θέλουμε, όπως γνωρίζεις, αλλοίμονο, Χριστέ Βασιλεύ.»

Μετά την υπογραφή του όρου από όλους τους ανατολικούς, έστειλε ο βασιλιάς με πολλούς εκ των αρχιερέων και εκκλησιαστικών αρχόντων, μεταξύ των οποίων ήταν και ο Συρόπουλος,  τον όρο της ενώσεως στον Πάπα για να υπογράψει κι αυτός. Αφού έλαβε τον όρο ο Πάπας Ευγένιος στα χέρια του, και παρατήρησε τις υπάρχουσες υπογραφές, γνωρίζοντας πόση ισχύ είχε η υπογραφή του αγίου Μάρκου Εφέσου, ρώτησε καθώς υπέγραφε τον όρο, αν υπέγραψε ο Εφέσου. Μόλις πληροφορήθηκε ότι ο Μάρκος δεν υπέγραψε είπε: «Λοιπόν τίποτα δεν κάναμε!».

Όμως αδελφοί, σε αυτό δεν έσφαλε, αλλά ως άλλος Καϊάφας είπε μία αλήθεια, η οποία αξίζει να γραφτεί με χρυσά χράμματα.

Ο Γεώργιος Καρέσσιος στον τόμο της Καταλλαγής σελ. 365 αναφέρει: «πίεσαν σφοδρώς τον Εφέσου οι απηνείς εκείνοι, μαζί με τον Φλωρεντινό σύλλογο, για να υπογράψει έστω τυπικά.»

Πηγή: «Εις έναντι μυρίων - ο άγιος Μάρκος ο Ευγενικός και οι αγώνες του», μοναχού Καλλίστου Ζωγράφου Αγιορείτου Εφεσίου, επιμ. Δημητρίου Παναγόπουλου.

Μετάφραση στη δημοτική: Ιστολόγιο Μακκαβαίος