Τόν ἀνακηρύσσουν πρόεδρο τῆς Συνόδου

Ὁ Γρηγόριος ἄρρωστος καί ἡ Σύνοδος χωρίς πρόεδρο. Θέλοντας καί μή, ὅλοι σκέφτονταν τό Γρηγόριο. Αὐτός, ἔτσι κι ἀλλιῶς, κατηύθυνε  τά θεολογικά, ἀκόμα κι ὅταν προήδρευε ὁ μακάριος Μελέτιος, αὐτός ἤτανε ὁ ἐπίσκοπος τῆς πρωτεύουσας. Κοινή συνείδηση, λοιπόν, ὅτι πρόεδρο πρέπει νά κάνουν τό Γρηγόριο. Καί τόν ἔκαναν μόλις ἐπανῆλθε στή Σύνοδο, λίγο μετά τά μέσα τοῦ Μάη. Δέν ἤτανε ἀπόλυτα ὑγειής, οἱ δισταγμοί του γιά τέτοιες εὐθύνες πάντες ἴδιοι. Ἀλλά ὑποχώρησε καί τώρα μέ μία ἐλπίδα. Νά ἑνώσει Ἀνατολή καί Δύση, νά σβήσει τίς ἀμοιβαῖες καχυποψίες τους. Μάταια βέβαια. Στά πρακτικά ὁ Γρηγόριος, ὁ μεγάλος ἀετός τῆς θεολογίας, ἀποτύγχανε, ἔμενε μέ τήν ἀφέλειά του. Μόνο στά θεολογικά ἔφτανε στόν τελικό σκοπό.

Τελοσπάντων, πρόεδρος ὁ Γρηγόριος, πάλι χωρίς ἰδιαίτερες ἐπισήμοτητες. Οἱ κρίσιμες θεολογικές συζητήσεις εἴχανε πολύ προχωρήσει. Ἤσανε ὅμως τ’ ἄλλα θέματα, τά κανονικά, δηλαδή τῆς ἐκκλησιαστικῆς εὐταξίας. Ἀκόμη, τό πῶς θ’ ἀντιμετωπίζονται καί πῶς θά γίνονται δεκτοί στήν Ἐκκλησία οἱ διάφοροι αἱρετικοί καί οἱ σχηματικοί.

Χωρίς νά τό πολυκαταλάβει βρέθηκε στήν πιό ψηλή κορυφή τῆς Ἐκκλησίας. Ὄχι μόνο ἀρχιεπίσκοπος τῆς πρωτεύουσας τοῦ ἀνατολικοῦ ρωμαϊκοῦ κράτους, ἀλλά καί πρόεδρος τῆς Οἰκουμενικῆς Συνόδου. Ὅ,τι ἀποφασιστικότερο καί μεγαλύτερο μπορεῖ νά ὑπάρξει στούς κόλπους τῆς Ἐκκλησίας.

Κι ἀφοῦ, ὅπως εἴπαμε, τά περισσότερα θεολογικά εἴχανε συζητηθεῖ, τό πρῶτο θέμα τῆς προεδρίας τοῦ Γρηγορίου ἤτανε ἡ διαδοχή τοῦ Μελετίου. Ποιός θά γίνει καί πῶς ἀρχιεπίσκοπος στήν Ἀντιόχεια, ὅπου ὑπῆρχε σχίσμα ἀπό τή δεκαετία τοῦ ’30. Ἐκεῖ, δέν ἔφτανε πού ἐπιβλήθηκαν οἱ ἀρειανοί, ἀλλά διαιρέθηκαν καί οἱ ὀρθόδοξοι (ὁ κανονικός) καί ὁ ἄλλος (ὁ σχισματικός) ὁ Παυλίνος, τόν χειροτόνησαν καί ὑποστήριξαν οἱ δυτικοί μέ τή συμπαράσταση καί τῶν ἀλεξανδρινῶν. Οἱ ὀπαδοί τοῦ Παυλίνουν ἤτανε λίγο καί παραδοσιοκράτες.

Ὅταν γύρισε ἀπό τήν ἐξορία ὁ Μελέτιος, Σεπτέμβρη τοῦ 378, ἔγινε, καθώς λεγότανε, μιά συμφωνία μεταξύ τῶν ὀρθοδόξων. Νά μείνει ὁ Μελέτιος μοναδικός ἀριχιεπίσκοπος καί ὅταν πεθάνει, νά θεωρηθεῖ μοναδικός ἀρχιεπίσκοπος ὁ Παυλίνος. Νέος ἀρχιεπίσκοπος νά ἐκλεγεῖ μετά τό θάνατο τοῦ Παυλίνου. Ἡ ἀλήθεια εἶναι ὅτι, παρά τή συμφωνία, ὁ Παυλίνος καί οἱ ὀπαδοί του δέν ἡσυχάσανε. Δημιουργούσανε προβλήματα καί οἱ δυτικοί μέ κορυφαῖο τόν ἐπίσκοπο Ρώμης, εὐκαιρία ζητούσανε, γιά ἐπεμβαίνουν στά ἐκκλησιαστικά τῆς Ἀνατολῆς, νά ἔχουνε λόγο στήν Ἀνατολή. Φυσικά, ἀπό τήν ὥρα πού ὁ γερο-Μελέτιος ἔπεσε στό κρεβάτι, φανερά ἤ κρυφά ὅλοι συζητούσανε γιά τήν Ἀντιόχεια καί τί θά γινόταν ἐκεῖ. Κάτι θά ’χε ἀκούσει καί ὁ Γρηγόριος, μά εἶχε ἀλλεργία στά παρασκήνια.

Ἔτσι, σχεδόν μόλις τόν εἴχανε ἀνακηρύξει πρόεδρο τῆς Συνόδου, πιεστικά καί ὁμόφωνα τοῦ ζητούσανε οἱ συνοδικοί:

-Κάνε πρόταση γιά τήν Ἀντιόχεια. Νά τελειώνουμε μέ τό θέμα αὐτό.

Δέ δυσκολεύτηκε ὁ Γρηγόριος νά προχωρήσει. Ἔβλεπε πάνω ἀπ’ ὅλα τήν ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας. Δέν εἶχε ὄφελος προσωπικό ἀπό καμμία λύση κι ἄς τοῦ κατηγορήσανε πολλά.

-Γιά νά ’χουμε τήν ποθητή εἰρήνη, ἀδελφοί μου, ἄς ἀφήσουμε τόν Παυλίνο, γέρος εἶναι, γρήγορα θά πεθάνει... κι ἔπειτα ἐκλέγουμε νέο ἀρχιεπίσκοπο. Ἔτσι θά ’ναι οἱ ἀδελφοί μας οἱ δυτικοί εὐχαριστημένοι... ἀρκετά χωριστήκαμε γι’ ἀνάξια πράγματα.

Τά λόγια του σηκώσανε θύελλα. Πολλοί ἐπίσκοποι βρεθήκανε ὄρθιοι, χειρονομοῦσαν, ἔδειχναν τήν ἀντίθεσή τους πρός τόν Γρηγόριο, προτρέπανε κι ἄλλους ἐπισκόπους νά διαμαρτυρηθοῦν καί νά φωνάξουν κατά τοῦ προέδρου.

Ἤτανε θλιβερό, ἀλλά οἱ περισσότεροι ἐπίσκοποι δέν εἴχανε οὔτε κἄν τρόπους νά διατυπώνουνε καί νά ὑποστηρίζουνε τίς ἀπόψεις τους. Καί σέ τέτοιες περιστάσεις τό θέαμα γινότανε ἀπογοητευτικό.

Ὁ Γρηγόριος, μέ ὅλα τοῦτα, ἔπαθε σόκ. Ὅταν συνῆλθε, προσπάθησε πάλι νά ἐξηγήσει τό λόγο τῆς πρότασής του. Δέν ἤτανε γιά νά ἐπιβάλει ἀνάμειξη τῶν δυτικῶν στήν Ἀνατολή, δέν ἤτανε γιά νά  ἔχει τή βοήθιεα τῶν ἀλεξανδρινῶν... δέν ἐνδιαφερότανε νά ἐνισχύσει τή θέση του ὡς ἀρχιεπισκόπου στήν πρωτεύουσα. Ἔκανε τήν πρόταση μόνο γιά τήν εἰρήνη κι αὐτή ἐξαφαλίζεται μόνο μέ ὑποχωρήσεις. Οἱ σύνεδροι ὅμως δέν ἀκούγανε τίποτα, ὑποπτεύονταν προσωπικούς λόγους τοῦ Γρηγορίου.

Ἔφτασε τότε στό σημεῖο νά πεῖ βαριές κουβέντες:

-Ἄς μέ κάψει τό πῦρ τῆς κόλασης, ἄν δέν εἶμαι εἰλικιρνής, ἄν ἔχω προσωπικές ἐπιδιώξεις!

Οἱ ἀνατολικοί μείνανε ἀμετάπειστοι. Δέν ἀποδέχονταν τή μεγαλοκαρδία τοῦ Γρηγορίου ἔναντι τῶν δυτικῶν. Φοβόντουσαν ὅτι οἱ δυτικοί θά ἐκμεταλλευτοῦνε τή περίπτωση γιά νά ἔχουνε λόγο στά ἐκκλησιαστικά τῆς Ἀνατολῆς. Γι’ αὐτό -ὑποστηρίζανε- οἱ δυτικοί στά δυτικά μέρη καί οἱ ἀνατολικοί στά δικά τους. Κοινή φροντίδα κι ἐπέμβαση νά ὑπάρχει μόνο γιά τήν ταυτότητα τῆς πίστης. Εἴχανε οἱ ἀνατολικοί κακή ἐμπειρία ἀπό τίς ἐπεμβάσεις τῶν δυτικῶν. Προσωπικά παράπονα εἶχε μαζί τους καί ὁ Γρηγόριος, μά αὐτός κατόρθωνε νά τά ξεπερνᾶ. Ἤδη γνωρίζανε ὅλοι –καί ὁ Γρηγόριος φυσικά- ὅτι γιά παράδειγμα τήν ἐποχή ἐκείνη οἱ δυτικοί ὑποστηρίζανε γιά τό θρόνο τῆς Κωνσταντινούπολης τόν ἀνεκδιήγητο Μάξιμο τόν Κυνικό, τόν ὁποῖο γνωρίσαμε. Μέ τέτοια δεδομένα οἱ ἀνατολοικοί ἐπιθυμούσανε τώρα νά κόψουνε μιά καί καλή τό βήχα τῶν δυτικῶν, νά τούς δώσουνε νά καταλάβουν ὅτι δέν δικαιοῦνται ν’ ἀναμειγνύονται στά ἐκκλησιαστικά τῆς Ἀνατολῆς.

Ἤθελε δέν ἤθελε ὁ Γρηγόριος ὑπέκυψε. Πικραμένος ἔβλεπε ὅτι κανείς δέν ἀποδέχεται τήν ἁγία ἀφέλεια του. Κι ἀφοῦ δέν ἤτανε θέμα πίστεως καί ἀλήθειας, ὑποχώρησε. Ἀπέσυρε τήν πρότασή του καί διάδοχος τοῦ Μελετίου ἐκλέχτηκε ὁ Φλαβιανός, ἐξαίρετος ἀντιοχειανός πρεσβύτερος καί ὀρθοδόξου φρονήματος ἄνδρας, πού πράγματι ὠφέλησε πολύ τήν Ἐκκλησία. 

 

Ὁ πληγωμένος Ἀετός (Γρηγόριος ὁ Θεολόγος)

(ἀφηγηματικὴ Βιογραφία)

  (σελ.256-259)

  Στυλιανοῦ Γ. Παπαδοπούλου Καθηγητή Πανεπιστημίου

Ἔκδοση Δ΄

Ἀποστολική διακονία

εδώ το προηγούμενο