Ποῖοι, πότε καί πόσο νά θεολογοῦν. Ὁ πληγωμένος Ἀετός. Γρηγόριος ὁ Θεολόγος

 Τίς πρωινές ὧρες βγῆκε ἀπό τό κελλί του. Φώναξε δύο διάκους καί τούς μίλησε. Ἔπρεπε νά εἰδποιήσουνε παντοῦ. Τό ἀπόγευμα κεῖνο θά κήρυττε, φυσικά στήν Ἀναστασία. Οἱ διάκοι φύγανε ἀμέσως. Ἀπό στόμα σέ στόμα ἡ Πόλη ἔμαθε. Τό ἀπόγευμα οἱ ὀρθόδοξοι μαζεύτηκαν. Μαζί καί μερικοί κακόδοξοι, ἀρειανοί, πνευματομάχοι καί ἀπολιναριστές. Γέμισε ἡ Ἀναστασία, πλημμύρισε ὁ γυναικωνίτης, ἔξω ἀπό τό ναό κι ἄλλος κόσμος.

Καμμιά φορά  ἦρθε καί ὁ Γρηγόριος. Μικρόσωμος, σκελετωμένος, λίγο κυρτός, μέ τά μάτια χαιρετοῦσε τούς πιστούς, τοῦ κάνανε διάδρομο νά περάσει. Μπῆκε στό ἱερό Βῆμα,

γονάτισε στήν ἁγία Τράπεζα κι ἔμεινε ἀκίνητος γιά λίγα λεπτά. Σηκώθηκε, τράβηξε τό βῆλο τῆς Ὡραίας Πύλης καί βγήκε. Στάθηκε στό μεγάλο σκαλοπάτι, κοίταξε μέ ἀγάπη τό ἐκκλησίασμα, ἔδωσε τόνο αὐστηρό στή φωνή του καί ἄρχισε:

-Ἀρκετά, τά κακό ἔχει πολύ προχωρήσει. Πολλοί μιλᾶνε γιά τά θεῖα χωρίς περίσκεψη. Ἐνδιαφέρονται μόνο γιά ὡραῖες φράσεις, νά ἐντυπωσιάζουν οἱ λόγοι τους... καί νά χειροκροτοῦνται. Ἡδονίζονται μέ τίς λογομαχίες, εἶναι χειρότεροι κι ἀπό τούς ἀρχαίους σοφιστές.

Πιό κάτω ἔγινε πιό αὐστηρός καί, κοιτάζοντας ὅλους στά μάτια συνέχισε:

-Μάθατε ὅλοι νά μιλᾶτε γιά ὅλα κι ἄς ἔχετε βουνό τήν ἀμάθεια. Τό θράσος εἶναι μεγάλο. Διδάσκετε χωρίς νά γνωρίζετε καί τό μυστήριο τῆς ἀλήθειας πέφτει χαμηλά, πέφτει στά μάτια τοῦ κόσμου....

Οἱ πιό τολμηροί κινήθηκαν νά τόν διακόψουν. Συνηθιζότανε στήν ἐποχή ἐκείνη νά διακόπτουνε τόν ὁμιλητή, νά τοῦ φέρνουν ἀντιρρήσεις ἤ νά τοῦ ζητοῦν ἐξηγήσεις. Ἦσαν ἐκεῖ καί «κατάσκοποι», νά παίρνουν λόγια καί ἐπιχειρήματα, νά τά πηγαίνουν στούς ἀντιπάλους τοῦ Γρηγορίου καί μάλιστα στόν Εὐνόμιο, ποὺ ζοῦσε τότε στή Χαλκηδόνα, ἀπέναντι ἀπό τήν Πόλη. 

-Κάντε ὑπομονή καί μή μέ διακόπτετε, εἶπε ἀποφασιστικά. Θά σᾶς τό πῶ μιά καί καλή. Δέν εἶναι τοῦ καθενός νά θεολογεῖ, νά φιλοσοφεῖ γιά τό Θεό. Τό ἔργο τοῦτο ἀνήκει μόνο σ’ αὐτούς πού εἶναι δοκιμασμένοι, πού ἔχουνε ζήσει τά θεῖα πράγματα, πού ἔχουνε καθαρίσει τήν ψυχή τους ἀπό τήν ἁμαρτία ἤ τουλάχιστον ἀγωνίζονται συνεχῶς γιά τήν ψυχική τους καθαρότητα. Εἶναι φοβερά ἐπικίνδυνο νά πλησιάζει κανείς τόν καθαρό Θεό, χωρίς ὁ ἴδιος νά εἶναι καθαρός. Ὅπως ὅταν πέσουνε οἱ καυτερές ἀκτίνες τοῦ ἥλιου σέ μάτι ἄρρωστο· τό μάτι τότε θ’ ἀρρωστήσει περισσότερο. Προσοχή, λοιπόν μή ἐπιχειρεῖτε νά θεολογεῖτε χωρίς προϋποθέσεις. Καί ἡ κάθαρση πρώτη προϋπόθεση.

Τό ἐνδιαφέρον τῶν ἀκροατῶν ἄναωψε. Πολλοί θυμώσανε. Καί ὁ Γρηγόριος συνέχισε μέ τή δεύτερη προϋπόθεση.

-Νά θεολογοῦν ἐκεῖνοι πού ἀπαλλαχτήκανε ἀπό τίς καθημερινές ἐπίμοχθες ἐργασίες. Ὅσο κανείς ἀφιερώνεται ἀποκλειστικά στό ἔργο τῆς θεολογίας, τόσο περισσότερο πετυχαίνει ὡς θεολόγος. Εἶναι νά λυπᾶται κανείς, ὅταν βλέπει κάποιους ἀπό τή μιά μέρα στήν ἄλλη νά γίνονται θεολόγοι... πέφτουνε τό βράδυ νά κοιμηθοῦνε τεχνίτες καί ξυπνοῦνε σοφοί, αὐτοχειροτόνητοι θεολόγοι.

Μέ τά λόγια τοῦτα, ὅλοι κατάλαβαν ὅτι ἡ συντριπτική πλειοψηφία τῶν πιστῶν δέν πρέπει νά θεολογοῦν. Καί προχώρησε ὁ κήρυκας στήν τρίτη προϋπόθεση:

-Καί νά μήν γίνεται ἡ θεολογία σέ ὅποιουδήποτε καί σέ ὁποιαδήποτε ὥρα. Ὄχι μετά τίς διασκεδάσεις καί τά θέατρα, τά φαγοπότια καί τόν ἱππόδρομο. Γιά ν’ ἀκούσει κανείς γιά τήν ἀλήθεια χρειάζεται πνευματική προετοιμασία καί μάλιστα καλή.

Ἔχει κι ἄλλη μιά προϋπόθεση νά τούς τονίσει:

-Ἀκόμα, πρέπει νά προσέχουμε καί τά θέματα τῆς θεολογίας καί τό βάθος της. Οὔτε γιά ὅλα πρέπει νά θεολογοῦμε, οὔτε νά προχωρᾶμε ἀδιάκριτα σ’ ὅλο τό βάθος. Μόνο ἀνάλογα μέ τίς πνευματικές μας δυνάμεις, καί ἀνάλογα μέ τή δεκτικότητα τῶν ἀκροατῶν, μέ τή δύναμή τους νά μᾶς καταλάβουν.

Μικροψίθυροι γίνανε στό ἀκροατήριο κι ἕνα σωρό ἐρωτήσεις ἔβλεπε στά μάτια τους ὁ Γρηγόριος.

-Δηλαδή, πάτερ, δέ θ’ ἀσχολούμαστε μέ τό Θεό;

-Ἀντίθετα, φίλε μου, τοῦ ἀπαντᾶ ὁ Γρηγόριος, ν’ ἀσχολεῖσαι καί μέ τό παραπάνω. Ἄν μπορεῖς, ἔχε τό Θεό στό νοῦ σου πιό συχνά κι ἀπ’ ὅσο ἀναπνέεις. Μπορεῖς; Δέ σέ συμβουλεύω ὅμως νά θεολογεῖς χωρὶς τίς ἀναγκαῖες προϋποθέσεις.

Βαριές οἱ ἀπαντήσεις τοῦ Γρηγορίου. Ἀλλιῶς εἴχανε μάθει οἱ πιστοί. Νιώθανε τανάλια νά σφίγγει τό λαιμό τους. Καί τούς ἔδωσε μιά διέξοδο, ν’ ἀναπνεύσουν, γιατί τούς ἦρθε ἀπότομα:

-Ἀκοῦστε ἀδελφοί. Καταλαβαίνω. Πολλοί ἔχετε μεγάλη φιλοτιμία νά θεολογεῖτε, μά δέν ἔχετε ὅσο πρέπει τίς προϋποθέσεις. Γι’ αὐτό σᾶς λέω καί τοῦτο: Μπορεῖτε, ἄν θέλετε, νά φιλοσοφεῖτε καί νά θεολογεῖτε γιά πολλά, ὅπως γιά τόν κόσμο καί τή φύση, γιά τήν ψυχή, γιά τήν ἀνάσταση, γιά τήν κρίση, γιά τά πάθη τοῦ Χριστοῦ. Γι’ αὐτά, ἐάν πεῖτε κάτι σωστό, θά ’ναι χρήσιμο. Ἄν πάλι κάνετε λάθος, δέ θά ’ναι ἐπικίνδυνο γιά τή σωτηρία. Ὁ λόγος ὅμως ὁ ἀπευθείας γιά τόν Πατέρα, τόν Υἱό καί τό ἅγιο Πνεῦμα καί τή θεία οἰκονομία εἶναι ἡ καθαυτό θελογία, γι’ αὐτήν χρειάζονται οἱ δύσκολες προϋποθέσεις. Καί θά τά πῶ τώρα πιό καθαρά: χρειάζεται νά ’χει κανείς τή θεία ἔλλαμψη, ὅποιος τήν ἔχει ἄς προχωρήσει...

Καμμιά φορά τελείωσε ἡ ὁμιλία. Καί οἱ συζητήσεις ἀρχίσανε ἀμέσως. Πῶς, γιατί, μέ τί τρόπο;... Ἔλεγε ὁ καθένας τό δικό του. Ὁ Γρηγόριος ἀπό τό ἱερό Βῆμα τά ἔβλεπε, τά καταλάβαινε, ἀλλά δέν ἔκρινε ὅτι τό βράδυ ἐκεῖνο ἔπρεπε νά συνεχίσει. Ἄλλωστε ἤτανε φοβερά κουρασμένος.

Πρίν ἀποσυρθεῖ στό κελλί του, ὅρισε τήν ὥρα καί τήν ἡμέρα πού θά συνέχιζε γιά τό ἴδιο θέμα.

Ὁ πληγωμένος Ἀετός (Γρηγόριος ὁ Θεολόγος)

(ἀφηγηματικὴ Βιογραφία)

  (205-207)

  Στυλιανοῦ Γ. Παπαδοπούλου Καθηγητή Πανεπιστημίου

Ἔκδοση Δ΄

Ἀποστολική διακονία

 

εδώ το προηγούμενο