Ερμηνεία των Ψαλμών (Ψαλμός 22ος) Μέρος γ΄

Του π. Αθανασίου Μυτηλιναίου

Ὁμιλία 3η

Ψαλμός 22ος


Ἀλλά ἄς πάρουμε ὅμως καί μία ἄλλη ὄψη τῆς προτάσεως αὐτῆς, ὅπως εἶναι διατυπωμένη, μέ τήν ἔννοια τή σύγχρονη: Μοῦ γύρισε τήν ψυχή μου. Εἶπα τήν ἀληθινή ἔννοια τώρα· ἔτσι; Μοῦ γύρισε τήν ψυχή μου, μοῦ τήν ἐπέστρεψε πίσω. Εἶχε φύγει ἡ ψυχή μου ἀπό τόν Θεό, καί μοῦ τήν ἐπιστρέφει.
Ὅτι ἡ ἔννοια αὐτή σ’ αὐτήν τήν πρόταση δέν εἶναι ξένη θά τό δοῦμε λίγο πιό κάτω, ὅταν θά πεῖ «τὸ ἔλεός σου καταδιώξει με πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς μου». Πραγματικά,
ἀγαπητοί μου, ὁ Θεός δέν προνοεῖ φυσικά μόνο γιά τό σῶμα μας, ἀλλά καί γιά τήν ψυχή μας, καί ἡ κύρια φροντίδα Του εἶναι ἡ ἐπιστροφή τοῦ ἀνθρώπου στόν Θεό. Ἄλλωστε ἡ εἰκόνα τοῦ καλοῦ ποιμένος, τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, πού ἔρχεται στόν κόσμο νά βρεῖ τό χαμένο πρόβατο, εἶναι χαμένο ἐπειδή ἀπομακρύνθηκε ἀπό τόν Θεό. Εἶναι ἡ ἐπιστροφή τοῦ ἀνθρώπου στόν Θεό, καί αὐτή ἡ ἐπιστροφή στόν Θεό γίνεται ἀπό τόν ἴδιο τόν Θεό. Ἄν ὁ Θεός δέν συνεργήσει ὥστε νά ἐπιστρέψει ὁ ἄνθρωπος, μόνος του ὁ ἄνθρωπος δέν μπορεῖ νά γυρίσει πίσω στόν Θεό. Δέν μπορεῖ ποτέ. Εἶναι ἀδύνατον! Ἔτσι λοιπόν φανερώνει ὁ Δαβίδ αὐτήν τή μεγάλη ἀλήθεια καί τή λέει μέ εὐγνωμοσύνη: «Μοῦ γύρισε τήν ψυχή μου πίσω»!
Καί «ὡδήγησέ με ἐπὶ τρίβους δικαιοσύνης».
Οἱ τρίβοι εἶναι οἱ δρόμοι, καί ἡ δικαιοσύνη εἶναι ἡ ἀρετή, ἡ ποικίλη ἀρετή. Καί μέ ὁδήγησε, πρῶτα ὡς ἐπιστροφέας, τώρα ὡς ὁδηγητής, ὡς καθοδηγητής. Γυρίζει τήν ψυχή μου καί μέ ὁδηγεῖ σέ μονοπάτια ἀρετῆς καί ἁγιότητος.
Δέν μοῦ λέτε, ἀγαπητοί· ἔχετε καμιά ἱστορία τῆς ἐπιστροφῆς σας στόν Θεό; Ὅταν ἔρχεται κάποιος ἄνθρωπος νά ἐξομολογηθεῖ γιά πρώτη φορά, θέλω πάρα πολύ –ἐφόσον βέβαια θά ἔχω καί καιρό– ἀγαπάω πάρα πολύ νά ρωτήσω τί ἦταν ἐκεῖνο πού τόν ἔκανε νά ἔρθει γιά νά ἐξομολογηθεῖ καί ποιά εἶναι ἡ ἱστορία τῆς ἐπιστροφῆς του, ὅταν μάλιστα διακρίνω νά ὑπάρχει ξεχειλισμένη μετάνοια, δηλαδή ἀληθινή μετάνοια. Ἀπό τίς χιλιάδες ἀνθρώπους πού ἔχουν ἐξομολογηθεῖ μέχρι σήμερα σ’ ἐμένα, ἤ καλύτερα στόν Θεό μέσα ἀπό ἐμένα, πολύ λίγες ψυχές εἶναι ἐκεῖνες πού ἔχουν ἀληθινά μετανοήσει κι ἔχουν πάρει στά πολύ  -  πολύ σοβαρά τή μετάνοιά τους. Πιστέψτε με, πολύ λίγες ψυχές!... ἄνδρες καί γυναῖκες καί παιδιά! Ἔχουν ἐξομολογηθεῖ καί παιδιά καί ἔφηβοι, καί βλέπει κανείς ἕνα ἀριστούργημα ἐπιστροφῆς, καί μάλιστα μόνιμης ἐπιστροφῆς, ὄχι κάτι τό αἴολο, τό ἐπιπόλαιο. Μιά ἐπιστροφή μόνιμη, πού νά βλέπει κανείς καί νά λέει: «αὕτη ἡ ἀλλοίωσις τῆς δεξιᾶς τοῦ Ὑψίστου»! Γίνεται ἀλλοίωση! Κι ὅταν λέμε ἀλλοίωση, ἐννοοῦμε πώς γίνεται πραγματική ἀλλαγή, γίνεται κάτι ἄλλο. Λέμε: τό κρέας ἔπαθε ἀλλοίωση· τό ψωμί ἔπαθε ἀλλοίωση. Ἔγινε κάτι ἄλλο· δέν εἶναι ὅπως πρῶτα. Γίνεται ἀλλοίωση τῆς ψυχῆς, κι αὐτό εἶναι ἔργο τῆς δεξιᾶς τοῦ Θεοῦ. Πιστέψτε με, σέ πολύ λίγους ἀνθρώπους τό ἔχω δεῖ. Σ’ αὐτές τίς περιπτώσεις λοιπόν ρωτάω: «Τί σᾶς ἔκανε νά ἐπιστρέψετε στόν Θεό;». Κι ἐκεῖ μαθαίνω τήν ἱστορία τῆς ἐπιστροφῆς, πού δέν εἶναι παρά ἡ ἱστορία τῆς Θείας Χάριτος, εἶναι ἡ ἱστορία τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ. Ἀγαπητοί μου, εἶναι χαριτωμένες ἱστορίες αὐτές, καί εἶναι χαριτωμένες, γιατί εἶναι ἔργα τῆς Χάριτος!... Πραγματικά.
Ρωτάω λοιπόν τόν καθέναν ἀπό ἐσᾶς, εἴτε θά ἦταν ἐνδιαφέρουσα ἡ ἱστορία του εἴτε λιγότερο ἐνδιαφέρουσα –γιατί, λίγο ἤ πολύ, ὅλοι ἔχουμε μία ἱστορία– ρωτάω τήν ἱστορία τῆς ἐπιστροφῆς του στόν Θεό. Αὐτή λοιπόν ἡ ἱστορία τῆς ἐπιστροφῆς μας στόν Θεό ἀναφέρεται σ’ Αὐτόν, καί κατά συνέπεια ἡ εὐχαριστία μας ἀνήκει στόν Θεό, καί γι’ αὐτό λέει «ἕνεκεν τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ». Κατά λέξη θά πεῖ χάριν τοῦ ὀνόματός Του. Ποιό εἶναι τό ὄνομα τοῦ Θεοῦ; Φιλάνθρωπος, Ἐλεήμονας, Πατέρας, Ποιμένας. Κι ἀφοῦ λοιπόν ὁ Θεός εἶναι Φιλάνθρωπος, Ἐλεήμονας, Πατέρας, Ποιμένας, γι’ αὐτό ἀκριβῶς μέ γύρισε πίσω. Μέ γύρισε, ἐπειδή ὅλα αὐτά εἶναι ἰδιότητες τοῦ Θεοῦ.
Ἔτσι, ἐδῶ ἔχουμε τήν προσωπική ἱστορία τοῦ Δαβίδ, ἀλλά ταυτόχρονα ὁ Ψαλμός αὐτός ἀντανακλᾶ σέ κάποιο βαθμό καί τήν προσωπική ἱστορία τῆς κάθε ψυχῆς. Θυμόσαστε πού σᾶς ἔλεγα στήν εἰσαγωγή, ὅπως λέει ὁ μέγας Ἀθανάσιος, ὅτι μέ τή μελέτη τῶν Ψαλμῶν ἐπιτυγχάνεται τοῦτο τό θαυμαστό, δηλαδή ἡ προσέγγιση τῆς ψυχῆς αὐτοῦ πού διαβάζει τούς Ψαλμούς στήν ψυχή καί τίς περιπέτειές της τοῦ Συγγραφέως τῶν Ψαλμῶν, ἤ τῶν Συγγραφέων πού συνέθεσαν τούς Ψαλμούς! Εἶναι πολύτιμο αὐτό τό πράγμα, γιατί ἀρχίζει νά γίνεται μία ταύτιση τῆς ψυχῆς μας μέ τήν ψυχή τοῦ Ὑμνογράφου, τοῦ Ψαλμωδοῦ. Αὐτό, δηλαδή ἡ προσέγγιση καί μετά ἡ ταύτιση, γίνεται σιγά - σιγά.
Γι’ αὐτό θά πρέπει νά ἀποδώσουμε πολλή εὐγνωμοσύνη στόν Θεό, πού μᾶς δίνει τέτοιες εὐκαιρίες, γιατί αὐτοί οἱ ἴδιοι οἱ Ψαλμοί εἶναι γιά μᾶς ἕνας ὁδηγός στόν δρόμο πού θά μᾶς φέρει κοντά Του, ἕναν δρόμο πού προηγουμένως βάδισαν ἄλλοι ἄνθρωποι. Καί νά σκεφθεῖτε ὅτι δέν εἶναι μόνο ἡ ψυχή τοῦ συντάκτου τοῦ Ψαλμοῦ, ἀλλά εἶναι καί οἱ ἄπειρες ἐκεῖνες ψυχές, μέσα στούς αἰῶνες, πού ἀκολούθησαν τόν ἴδιο δρόμο. Πόσες ψυχές σώθηκαν μέσα ἀπό τό Ψαλτήρι! Πόσες ψυχές ἁγιάστηκαν καί πόσες ψυχές ταυτίστηκαν μέ τήν ψυχή τοῦ προφητάνακτος Δαβίδ! Αὐτό, καί μόνο νά τό σκεφθεῖ κανείς, εἶναι ἕνα μεγάλο ἔργο.
Τώρα θά μᾶς πεῖ ἕνα στοιχεῖο ἀσφαλείας: «Ἐὰν γὰρ καὶ πορευθῶ ἐν μέσῳ σκιᾶς θανάτου, οὐ φοβηθήσομαι κακά, ὅτι σὺ μετ’ ἐμοῦ εἶ». Δηλαδή: Κι ἄν ἀκόμα περπατήσω μέσα στή σκιά τοῦ θανάτου, δέν ἔχω τίποτα νά φοβηθῶ, γιατί Ἐσύ εἶσαι μαζί μου.
Αὐτός ὁ στίχος κάποτε ἔκανε πολύ μεγάλη ἐντύπωση στόν φιλόσοφο Κάντ, τόν Κάντιο, καί ἔγραψε τά ἑξῆς: «Διάβασα χιλιάδες βιβλία. Κανένα βιβλίο δέν μέ στερέωσε σέ μιά ἀσφάλεια, ὅσο ὁ στίχος αὐτός !», δηλαδή ὁ στίχος αὐτός τοῦ Δαβίδ, «ἐὰν γὰρ καὶ πορευθῶ ἐν μέσῳ σκιᾶς θανάτου, οὐ φοβηθήσομαι κακά, ὅτι σὺ μετ’ ἐμοῦ εἶ». Εἴδατε τί λέει ἕνας φιλόσοφος πού διάβασε χιλιάδες βιβλία;
Θά πῶ μέ ἄλλα λόγια αὐτό πού εἶπε ὁ Κάντιος: Ἄν ἔχετε μιά τεράστια βιβλιοθήκη μέ βιβλία τῶν σοφῶν τῆς γῆς, ὅλων τῶν αἰώνων καί ὅλων τῶν ἐποχῶν, κι ἔρθουν ἕνα βράδυ, σᾶς σηκώνουν ἀπό τό κρεβάτι σας καί σᾶς ποῦν: «Σήκω, φῦγε· θά σέ πάρουμε μαζί μας · θά σέ πᾶμε... στή Σιβηρία. Δέν θά ξαναγυρίσεις πιά πίσω. Ἔχεις δικαίωμα νά πάρεις μαζί σου μόνο ἕνα βιβλίο, ὅποιο θέλεις», ἀγαπητοί μου, ἀπό τά σοφά βιβλία πού διαθέτει ἡ βιβλιοθήκη σας, ποιό θά διαλέγατε; Μόνο τήν Ἁγία Γραφή! Τίποτα ἄλλο. Τόν λόγο τοῦ Θεοῦ, γιατί ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ ἔχει ἐρείσματα. Ὅσα σοφά κι ἄν εἶπαν οἱ σοφοί, εἶναι ἄνθρωποι, πέθαναν, ἔφυγαν, καί δέν μποροῦμε νά ἔχουμε τήν ἐγγύηση ἀπ’ ὅλες αὐτές τίς σοφίες –ἀλλοίμονο– τίς ἀνθρώπινες μόνο! Ἀλλά ὅταν ἔχουμε τήν ἐγγύηση τοῦ Θεοῦ, τότε; Ἐκεῖ εἶναι ἡ ἀσφάλειά μας· ἐκεῖ, καί μόνον ἐκεῖ! Γι’ αὐτό λέει ἐδῶ ὁ Ψαλμωδός: «Κι ἄν περάσω ἀκόμα κι ἀπό τή σκιά τοῦ θανάτου, τί ἔχω νά φοβηθῶ; Ἐσύ εἶσαι μαζί μου». Μεγάλη ἀσφάλεια, μεγάλο αἴσθημα ἀσφαλείας, μεγάλο κεφάλαιο γιά τόν κάθε πιστό.
Ξέρετε ποιά εἶναι αὐτή ἡ σκιά τοῦ θανάτου ; Εἶναι ἡ ἀπειλή τοῦ θανάτου. Ἄν σᾶς πάρουν, γιά παράδειγμα, καί σᾶς βάλουν στή σειρά γιά νά σᾶς τουφεκίσουν, δέν ἔχετε τίποτα νά φοβηθεῖτε, γιατί κοντά σας εἶναι ὁ Θεός! Νά μή σᾶς τουφεκίσουν ὡς ἐγκληματία, ἀλλά γιατί κάποιοι ἔτσι θέλουν! (Ὑπῆρξαν κάποτε περίοδοι... καί ὑπάρχουν, καί θά ὑπάρξουν περίοδοι, πού θά μᾶς βάλουν στή σειρά νά μᾶς τουφεκίσουν, ὄχι γιατί κάναμε τίποτα, ἀλλά... ἔτσι! Οἱ ἄνθρωποι ἔτσι θέλουν πολλές φορές). Τώρα ποῦ βρισκόμαστε; Δέν εἴμαστε στό θάνατο· εἴμαστε ὅμως στή σειρά. Ἀκόμη δέν δόθηκε τό σύνθημα τοῦ πυρός· εἴμαστε στή σειρά, ἀκόμη εἴμαστε στή ζωή. Ἄρα δέν μπήκαμε στόν θάνατο, εἴμαστε... στή σκιά τοῦ θανάτου (τόν θάνατο ἐδῶ τόν παίρνει σάν ἕνα ἀντικείμενο πού ρίχνει σκιά). Κι ἄν λοιπόν βρεθοῦμε πίσω ἀπό τή σκιά τοῦ θανάτου, δηλαδή στήν περιοχή του, ἐκεῖ πού ἀπειλούμαστε πραγματικά νά πεθάνουμε, δέν ἔχουμε τίποτα νά φοβηθοῦμε!
Διάβαζε κάποιος ἀπό τούς πατέρες τοῦ Μοναστηριοῦ μας γιά τή ζωή τοῦ μακαριστοῦ Διονυσίου, μητροπολίτη Τρίκκης –τόν εἶχαν πάρει ὅμηρο οἱ Γερμανοί– σ’ ἕνα βιβλίο του, μέ τίτλο Οἱ μάρτυρες (ἴσως νά τό ἔχω διαβάσει παλιά, δέν τό θυμᾶμαι ὅμως, γιατί εἶναι παλιά ἔκδοση αὐτή, πάρα πολύ παλιά ἔκδοση). Ἐκεῖ περιγράφει τό τί πέρασε στό στρατόπεδο τῶν Γερμανῶν καί τά λοιπά καί τά λοιπά... Ἦταν αὐτός καί ἄλλοι τρεῖς. Τότε ἦταν ἤδη κληρικός. Μάλιστα ἡ Ἐγκυκλοπαίδεια ἡ Θρησκευτική ἔχει διασώσει μιά φωτογραφία του μέ λαϊκά ροῦχα, μέσα στό στρατόπεδο! Οἱ Ρῶσοι ἤδη ἔμπαιναν στή Γερμανία, καί οἱ Γερμανοί ἦταν πάρα πολύ ἐξαγριωμένοι. Εἶχε παρθεῖ μιά ἀπόφαση νά ἀπολύσουν τούς αἰχμαλώτους ἀπό τό στρατόπεδο, νά τούς βγάλουν ἔξω· ἀντίθετα ὅμως αὐτοί τῶν Es-Es ἤθελαν ὁπωσδήποτε νά ἐκτελέσουν ὅλους τούς κρατουμένους. Ἔτσι λοιπόν μπῆκαν μέσα στό κελλί καί ἔβγαλαν ἔξω καί τούς τέσσερις νά τούς ἐκτελέσουν. Καί λέει ἐκεῖ ὁ Τρίκκης: «Ἔφαγα μιά κλωτσιά ἀπό κάποιον, καί βρέθηκα πάλι μέσα σ’ ἕνα κελλί»! Τούς τρεῖς τούς ἐκτέλεσαν· τόν Τρίκκης ὄχι! «Ποιός μοῦ ἔδωσε τήν κλωτσιά αὐτή, καί πῶς ξαναβρέθηκα πάλι μέσα σ’  ἕνα κελλί; Αὐτό δέν μπορῶ νά τό καταλάβω, οὔτε νά τό θυμηθῶ».
Ἤ ἀκόμη βλέπετε, ἀγαπητοί μου, ὕστερα ἀπό ἕναν πολυβολισμό νά πέφτουν ὅλοι κάτω, νά περνάει καί ἡ χαριστική βολή ἀπό πάνω, καί τελικά κάποιος ἄνθρωπος νά γλυτώνει!
Αὐτή εἶναι ἡ σκιά τοῦ θανάτου. «Κι ἐκεῖ ἀκόμη ἄν βρεθῶ, λέει ὁ πιστός, δέν ἔχω τίποτα νά φοβηθῶ, γιατί Ἐσύ εἶσαι μαζί μου». Εἶναι καταπληκτικό! Χρειάζεται πραγματικά μία μεγάλη καί βαθειά πίστη! Ἄν αἰσθάνεται κανείς ἔτσι, τότε πραγματικά δέν φοβᾶται τίποτα στή ζωή του. Εἶναι μεγάλο κεφάλαιο αὐτό. Φανερώνει ἀκόμη τήν ἀπανταχοῦ παρουσία τοῦ Θεοῦ... καί πολλά ἄλλα. Ὁ Θεός εἶναι προνοητής. Μέ βλέπει ὅ,τι καί νά κάνω, καί προνοεῖ γιά μένα.
Καί ἐρχόμαστε στό δεύτερο ἡμιστίχιο τοῦ 4ου στίχου: «ἡ ῥάβδος σου καὶ ἡ βακτηρία σου, αὗταί με παρεκάλεσαν», ἡ ράβδος Σου καί ἡ βακτηρία Σου μέ παρηγόρησαν καί μέ στήριξαν.
Ἡ ράβδος καί ἡ βακτηρία εἶναι λέξεις ταυτόσημες. Ἔχουν διαφορετικό ὄνομα, γιατί ἔχουν διαφορετική χρήση. Ἄν μέν ἔχουμε ἕνα ξύλο σάν τρίτο πόδι μας γιά νά ἀκουμπᾶμε καί νά στηριζόμαστε, τότε λέγεται βακτηρία. Ἄν αὐτό τό ἴδιο ξύλο τό σηκώσουμε καί χτυπήσουμε κάποιον, τότε λέγεται ράβδος. Τό ἴδιο λοιπόν ὄργανο ἔχει διπλή χρήση, καί ἔχουμε δύο ὀνόματα, γιά νά δηλωθοῦν οἱ δύο αὐτές χρήσεις.
Οὔτε λίγο οὔτε πολύ, ὁ Θεός ἐδῶ, ἀγαπητοί μου, ἔχει τίς μεθόδους Του. Δηλαδή, γιά νά εἶμαι τό ποιμενόμενο πρόβατό Του, νά εἶμαι μέσα στήν ἀσφάλειά Του, στό μαντρί Του, νά εἶμαι στή νομή Του, νά εἶμαι κάτω ἀπό τήν ἐπίβλεψή Του καί νά μήν φοβᾶμαι τίποτα, γιά νά φθάσω ἐκεῖ, ὁ Θεός χρησιμοποίησε γιά μένα καί ράβδο καί βακτηρία.
Ἡ εἰκόνα εἶναι παρμένη πάλι ἀπό τόν τσοπάνη μέ τά πρόβατα. Χρησιμοποιεῖ αὐτήν τήν ποιμενική θά λέγαμε ράβδο, τήν γκλίτσα, ἄλλοτε γιά νά κάνει μιά κίνηση καί νά βάζει τά πρόβατα στόν δρόμο νά τά πάει ὅπου θέλει, κι ἄλλοτε, ὅταν κάποιο πρόβατο ξεμακρύνει, τότε τό χτυπάει... Ἔχετε δεῖ τσοπάνη νά χρησιμοποιεῖ τήν γκλίτσα του σ’ αὐτή τή διπλή χρήση;
Καί οἱ δυό οἱ χρήσεις εἶναι προϊόντα τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ. Ἡ πρώτη εἶναι τό χάιδεμα τοῦ Θεοῦ. Πόσες φορές αἰσθανόμαστε αὐτό τό χάδι τοῦ Θεοῦ!... Εἶναι ὅπως αἰσθανόμαστε μέσα σ’ ἕνα καύσωνα ἐκεῖνον τόν μπάτη, τό ἀεράκι, πού ἔρχεται καί μᾶς δροσίζει. Πραγματικά ἡ βακτηρία τοῦ Θεοῦ εἶναι μία ἀνάπαυση!
(συνεχίζεται)


Απόσπασμα από το βιβλίο ‘’ΕΠΙΛΟΓΗ ΨΑΛΜΩΝ’’ Τόμος ά.
Της Ιεράς Μόνης Κομνηνείου, Κοιμήσεως θεοτόκου και Αγίου Δημητρίου.
Το βιβλίο περιέχει  απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του μακαριστού Γέροντα Π. Αθανασίου Μυτιληναίου.
Η ανάρτηση γίνεται με την ευλογία της Ιεράς Μονής.